Vergi Usul Kanununun İnceleme ve Yoklama başlıklı yedinci kısmında yoklama ile ilgili hükümler yer almaktadır. Yoklama kısaca; mükellefleri ve mükellefiyetle ilgili maddî olayları, kayıtları ve mevzuları araştırmak ve tespit etmek olarak tanımlanmaktadır. VUK 127. madde hükmü uyarınca yoklama memurları; -Günlük hasılat tespiti yapmak, -Ödeme kaydedici cihaz kullanmak mecburiyetinde olanların bu mecburiyete uyup uymadıklarını, bu cihazları belli edilmiş esaslara göre kullanıp kullanmadıklarını ve günlük hasılatı tespit etmek, -Günü gününe kayıt yapılması zorunlu defterlerin iş yerlerinde bulundurulup bulundurulmadığını, tasdikli olup olmadığını usulüne göre kayıt yapılıp yapılmadığını, belgelerin usulüne göre düzenlenip düzenlenmediği ile kullanılıp kullanılmadığını, faturasız mal bulunup bulunmadığını, levha asma veya kullanma mecburiyetine uyulup uyulmadığını tespit etmek, kanunî defter ve belgeler dışında kalan ve vergi kaybının bulunduğuna emare teşkil eden defter, belge ve delillerin tespit edilmesi halinde bunları almak, -Nakil vasıtalarını durdurmak ve taşıtta bulundurulması icap eden belgeler ile taşınan yolcu ve malların miktar ve mahiyetlerini ölçmek, tartmak, saymak suretiyle tespit etmek, -Taşıma irsaliyesi, sevk irsaliyesi ve faturanın taşıtta bulunmaması halinde bu belgelerin ibrazına kadar nakil vasıtalarını trafikten alıkoymak, taşınan malın sahibi belli değilse tespitine kadar malı bekletmek ve muhafaza altına almak yetkisine de sahiptirler. Görüldüğü üzere yoklama daha çok fiili durum tespiti yapmak ve mükelleflerin özellikle belge düzenlerini kontrol edebilmek amacıyla oluşturulmuş bir müessesedir. Yoklama sonucunda belge düzenine ilişkin eksiklikler ceza konusu olmakla birlikte yoklamanın asıl önemi yapılan değerlendirmeler sonucunda bulunan verilerin, vergi incelemesi için birer done oluşturuyor olmasıdır. Maliye Bakanlığı yoklama hususunda da yeni bir adım atarak elektronik yoklama sistemine geçmiştir. 6637 sayılı kanunun 6ncı maddesiyle Vergi Usul Kanununa eklenen 132/A maddesi ile (yürürlük; 07.04.2015) elektronik yoklamaya ilişkin yasal hükümler ihdas edilmiştir. Bu madde uyarınca; bundan böyle yoklama neticeleri, yoklama yerinde yoklama fişi ile aynı mahiyette olan, elektronik ortamda tanzim olunan yoklama fişi ile de kayıt altına alınabilecektir. Bu elektronik fiş, nezdinde yoklama yapılan veya yetkilisi tarafından elektronik imza araçlarıyla imzalanabilecektir. Kısacası bugünden itibaren elinde tableti ile yoklama memuru görürseniz şaşırmayın, bu işyerinizde elektronik olarak yoklama yapılıyor anlamına gelmektedir. Maliye Bakanının bu konudaki açıklamalarına göre, yıl sonuna kadar tüm vergi dairelerinde kullanılmaya başlayacak olan bu sistem ile aynı zamanda görevli personelin daha etkin, daha verimli hizmet üretmesini sağlamak amacıyla objektif bir şekilde performans ölçümü yapılabilecek. GPS teknolojisi ile de yoklama ve denetim personelinin hangi konumda olduğu görülecek ve istenirse görev güzergahı optimum bir şekilde belirlenebilecek. Böylece, denetim ve koordinasyonda etkinlik sağlanmış olacaktır. E-yoklama projesi kapsamında yoklama ve denetim faaliyetlerinin daha hızlı, etkin ve verimli yapılabilmesi sağlanarak, vergiye gönüllü uyumu artırmak amacına ulaşmak için belirlenen elektronik ortamda verilen hizmetlerin kapsamı ve erişilebilirliği, ileri seviyede bilgi teknoloji sistemleri ve mobil araçlar kullanılarak artırılmış olacak. Ali Rıza Akbulut EKOHABER