CEM KÜÇÜK İnsanoğlunun hayatı sürekli değişiyor. Tarım toplumundan başlayıp günümüze kadar gelen çağda kullandığımız, ürettiğimiz her şeyin bir anlamı var. İnsanlığın gelişiminin en iyi örneği de sürekli anlatılan kum örneğidir. Tarım toplumunda insanlar kumu olduğu gibi kullanırdı ve bunun ederi 1 dolardı. Sanayi toplumunda kumdan cam yapıldı ve bunun değeri 10 dolar oldu. Bilgi çağında kumdan çip yapıldı ve bu işin ederi 1.000 dolar oldu. Demokrasinin gelişmesiyle beraber ticaret de liberalleşti ve serbest teşebbüs her yere yayıldı. Ekonomi devletin tekelinden bireyin istediğini yapacağı bir alana dönüştü. Ama kapitalizmin genişlemesiyle beraber haliyle bazı sorunlar da boy gösterdi. Cambridge Üniversitesi, Siyaset ve Ekonomi Gelişimi Bölümü öğretim üyesi Ha-Joon Chang 2010 yılında 23 Things They Don't Tell You About Capitalism (Kapitalizm hakkında size anlatılmayan 23 şey) isimli harika bir kitap yazdı. Kitapta kapitalizmin doğru olduğu öne sürülen 23 konusunu değerlendiren Chang çok önemli sorgulamalar yapmış. Kapitalizmin bilinen tabularını yıkmaya çalışan Chang öne sürdüğü argümanlarla derin analizler yapmış. Kitabın birinci bölümünde serbest pazarın olmadığını öne süren yazar bunun siyasi bir söylem olduğunu yazmış. 'Serbest pazar diye bir şey yoktur. Her pazarın seçenek özgürlüğünü kısıtlayan kural ve sınırları vardır. Bir pazar serbesttir, çünkü koşulsuz olarak öyle görmemizi istiyorlar. Serbest pazar tanımı objektif biçimde tanımlanamaz. Devletler her zaman piyasaya karışır ve serbest pazarcılar da herkes kadar siyasidirler.' Bu konuda yazar çocuk işçileri meselesini vermiş ki, iddiayı yabana atmamak lazım. Kitabın en önemli bölümlerinden bir tanesi 'Çamaşır makinesi dünyayı internetten daha çok değiştirdi' kısmı. Kime sorsak telefonlar, bilgisayarlar, internet hayatlarımızı baştan aşağıya değiştirdi. Ha-Joon Chang buna katılmıyor. Sosyal hayatı en çok değiştiren unsurların çamaşır makinesi, bulaşık makinesi olduğunu ileri sürüyor. Chang, kadınların eskiden vakitlerinin önemli bir kısmını çamaşır, bulaşık işlerinin aldığını, bu aletlerin keşfiyle her şeyin değiştiğini vurguluyor. Böylece kadınlar daha çok sosyal hayata giriyor. Çalışma hayatında kendisine yer buluyor. Ekonomik dengeler de buna göre yeniden şekilleniyor. Özellikle büyük şehirlerde kadınlar için bu aletler büyük nimet ve kendi sorumluluklarında olan ev işlerinde onlara kolaylık sağlıyor. Öte yandan yazarın dediği gibi bu aletler erkeklerin işine yarıyor. Genç ve bekar erkekler kendileri için problem olan rutin işlerden kurtuluyorlar. Aynı kitabın 19. bölümünde, 'Komünizm çökmesine rağmen hala planlı ekonomilerde yaşıyoruz' tezini ileri sürmüş yazar. Dünyadan da birçok örnek vermiş. Serbest piyasa lafının sözde kaldığını ve devlete bağlı ekonomik modellerin geçerli olduğunu yazmış. Chang, 'Kapitalizmi organize etmenin çeşitli yolları vardır. Serbest pazar bunlardan biri ve en iyisi değil. Hiçbir zaman ideal bir model yoktur' demiş. Bizler bugün serbest pazarın en iyi olduğu düşüncesiyle yaşıyoruz. Gerçekten de böyle olabilir. Ama Chang'ın ileri sürdüğü gibi serbest pazar düşüncesi yalan da olabilir. Yazar demokratik toplumlarda serbest pazarın geçerli olmasına itiraz etmiyor. Ama kapitalizm etiketiyle ileri sürülen bazı fikirlerin yalan olabileceğini tartışıyor. Argümanları hiç de yabana atılacak gibi değil. 2008'de ABD'de başlayıp tüm dünyayı saran finansal krizin perde arkasını da aralayan yazar tartışılması gereken sorular soruyor. 'Kapitalizm hakkında size anlatılmayan 23 şey' mutlaka okunması ve üzerinde tartışılması gereken bir konu. Zaten başta John Gray, Steven Weinberg gibi uzmanlar iki yıldır Ha-Joon Chang'ın fikirlerini tartışıyorlar. Kimileri onu haklı bulurken kimileri de fazla iddialı buluyor. Eğer kapitalizmin ne olduğunu anlamak ve gelişim sürecini görmek istiyorsanız, bu kitap bulunmaz fırsat. Kaynak: 23 Things They Don't Tell You About Capitalism, Yazar, Ha-Joon Chang, Penguin Books, 2010 İngilizce PDF için TIKLAYINIZ