Tüketici güveni, seçimlerin yapıldığı geçen yılın kasım ayından bu yana düşüşte. Kasım seçimlerinin hemen ardından politik belirsizliğin azalmasıyla güven endeksi yüzde 22.9 artarak Nisan 2014’ten bu yana en yüksek değer olan 77.15’i görmüştü. Ancak o tarihten sonra belirsizlikler azalmaktan çok arttı. Başkanlık sistemi, referandum, darbe girişimi, OHAL ve idam tartışmaları siyasi riskleri yükseltirken, bu durum güvene de darbe vurdu. Endeks son olarak 70 seviyesinin de altına geriledi. 

Düşüş sürecek

Finansbank ekonomisti Deniz Çiçek, “Finansal göstergelerdeki bozulma, spesifik olarak da TL’deki zayıflama, endeksi etkiledi. Kurdaki artış fiyatlara yansıdıkça muhtemelen endeksteki düşüşün 
devamı da gelir. Zaten diğer öncü göstergelere göre son aylarda tüketici güveni çok dirençliydi. Endeks ağustosta yüzde 11 arttıktan sonra son iki ayda yataydı. Oysa aynı dönemde kredi büyümesi yavaşladı, sanayi üretimi daraldı. Bir anlamda onun düzeltmesi de oluyor” dedi. 

Merkez Bankası ve Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) işbirliğiyle hazırlanan tüketici güven endeksi, kasımda TL’deki değer kaybı ve finansal göstergelerde bozulmaya paralel yüzde 6.9 düşüşle 68.9 değerine indi. Bu, darbe girişiminin yaşandığı temmuzdan bu yana en düşük değer oldu. Endeksekim ayında ise 74 değerini almıştı.

Kur yansıyacak

Güvenin yüzde 6.9 azaldığı 1-15 Kasım döneminde dolar kuru yüzde 5.75 yükseldi.

Büyümenin en önemli öncü göstergelerinden sanayi üretimi eksik işgünü sayısı ve ekonomideki yavaşlamaya paralel eylülde arındırılmamış bazda yüzde 4.1 azalırken, üçüncü çeyrekte yüzde 3.2 gerilemesi ekonominin bu dönemde daralacağına işaret ediyor.

Liranın dolara karşı sadece kasımda yüzde 8 değer yitirdiğine dikkat çeken Kapital Fx Araştırma Uzmanı Enver Erkan, “TL’de değer kaybının enflasyona 2-3 ay gecikmeli etkisi söz konusu, kur artışının etkisi tüketici fiyatlarına yansıdığında tüketici güveni daha da gerileyebilir. Aynı zamanda iktisadi büyümüdeki aşağı yönlü risklerin de endekse yansımış olduğunu görüyoruz. Endeks, önceki üç aylık yatay seyrin ardından kasımda yeniden negatif trende girmiş oldu” dedi.

NE HARCAMA, NE TASARRUF

Gelecek 12 ay için satın alma da tasarruf beklentisi de azaldı. Dayanıklı tüketim mallarına harcama beklentisi kasımda 0.8 azalırken, otomobil satın alma beklentisi yüzde 11.9, konut satın alma ya da inşa ettirme beklentisi yüzde 15.5 azaldı. Temmuzda 67.03 ile dip yapan endeks üç aydır yatay seyrediyordu.

MADDİ DURUM BOZULACAK

Verinin ayrıntılarına bakıldığında hanenin maddi durum beklentisi endeksi bir önceki aya göre yüzde 5.4 azalarak kasımda 89.01 oldu. Bu azalış, gelecek 12 aylık dönemde hanenin maddi durumunun daha iyi olacağını bekleyenlerin oranının düşmesinden kaynaklandı.

Ekim ayında 101.62 olan genel ekonomik durum beklentisi endeksi yüzde 6.5 azalarak 95.06 olurken, bu düşüş, gelecek 12 aylık dönemde genel ekonomik durumun daha iyi olacağı yönünde beklentisi olan tüketicilerin sayısının bir önceki aya göre azaldığını gösteriyor.

İşsiz sayısı beklentisi endeksi bir önceki aya göre yüzde 7.6 azalışla 71.3 oldu. Tasarruf etme ihtimali endeksi ise yüzde 12.7 azaldı. Ekim ayında 23.27 olan endeks, kasımda 20.33
değerine düştü.

TÜİK’in hesapladığı endeks tüketicilerin ekonomik duruma ilişkin değerlendirmelerini yansıtıyor. Endeksin 100’den büyük olması iyimserliği, 100’den küçük olması ise kötümserliği gösteriyor.