Cengiz Gündoğdu’nun editörlüğünde, otuz dört yazardan kurulu araştırma ekibinin yoğun çalışması sonucunda oluşmuş ortak bir eser “Romanda Estetik Kalkışma- 2...” 594 sayfa, deyim yerindeyse “tuğla” gibi bir kitap...

Geçen yıl ilk cildi yayımlanmıştı “Romanda Estetik Kalkışma’nın. Kitabın ikinci cildi ise “Kurtuluş Savaşı, Erken Cumhuriyet Dönemi Toplumsal Değişimin Romanlara Yansıması” alt başlığıyla İnsancıl Yayınları’nca yayımlandı. Kitap, yirmi altı romancımızın Cumhuriyetin ilk dönemlerine ışık tutan kırk bir eserini irdeliyor.

Yapıtta, incelenen romanlar gerçekçi bir yaklaşımla ele alınmış. Adındaki “kalkışma”, bugünün eleştiri ve estetik bakışına bir karşı çıkış anlamına geliyor. Editör Cengiz Gündoğdu ilk yapıt için, “Ben yıllarca her sanat yapıtının biricik olduğunu söyledim. Bu biricik bütünlüğü sağlayan estetik kategorilerdir” diyordu. İkinci kitabı ise, “Roman estetiğinin... öykü estetiğinin kategorilerle belirlenen belli yasaları vardır. Yazar, estetik açıdan güzel bir yapıt oluşturmak istiyorsa bu yasalara uyacak… Romanı değerlendiren de yazarın bu yasalara uyup uymadığına bakacak... Özellikle 1970’den sonra bu özelliklere uyulmadı. Roman değerlendirmelerinde retorik yapılıyor…” sözleriyle özetliyor. Kitabın tasarı ve eşgüdüm sorumlusu Gülay Yeşilipek, Romanda Estetik Kalkışma-2 adlı yapıtta değerlendirilen ve ele aldıkları konular açısından Kurtuluş Savaşı ve Erken Cumhuriyet Dönemi’ni anlatan romanları şu başlıklar altında topluyorr: “1- Kurtuluş Savaşı ve Cumhuriyetin İlk Yılları, 2- Cumhuriyet’in Aydınlanma sorunu, 3- Doğu-Batı ya da geleneksel-modern çatışması 4- Kapitalistleşme sürecinde Çukurova, 5- İkinci Paylaşım Savaşının Getirdikleri, 6- Devlet Yurttaş Çatışması.”

Kitabın sayfalarını çeviriyorum, Baha Çıtakoğlu’nun Demirtaş Ceyhun’un Asya romanı için kaleme aldığı yazı takılıyor gözüme. Çıtakoğlu, “Roman, Abuzer’in yaşantısıyla, altmışlı yıllardan geriye bakışlarla gelişerek toplumsal sorunlara odaklanıyor, Cumhuriyetin ilk dönemlerinden günümüz Türkiye’sine ışık tutuyor” tespitiyle romanı inceliyor...

Ateşten gömlek ’ten Ankara’ya

Romanda Estetik Kalkışma- 2 adlı yapıtta incelenen eserlerden bazıları şöyle: Memduh Şevket Esendal’dan Ayaşlı ve Kiracıları, Halide Edip Adıvar’dan Ateşten Gömlek, Reşat Nuri Güntekin’den Yeşil Gece ve Damga, Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Ankara, Peyami Safa’dan Fatih Harbiye, Ahmet Hamdi Tanpınar’dan Saatleri Ayarlama Enstitüsü, Nazım Hikmet Ran’ın Yaşamak Ne Güzel Şey Be Kardeşim, Sait Faik Abasıyanık’tan Kayıp Aranıyor, Sabahattin Ali’den İçimizdeki Şeytan, Kemal Tahir’in Bozkırdaki Çiçek, Rıfat Ilgaz’dan Karartma Geceleri, Orhan Kemal’dan Kanlı Topraklar, Mehmet Kemal’in Sürgün Alayı, Oktay Akbal’dan Garipler Sokağı, Fakir Baykurt’tan Kaplumbağalar...