ANKARA - YILDIZ NEVİN GÜNDOĞMUŞMarket alışverişlerinde plastik poşetlerin 2019'da ücretli hale gelmesi, sadece çevre açısından değil ekonomik açıdan da birçok kazanım sağlayacak. Uygulamayla 2025 yılına gelindiğinde plastik üretimi için ithal edilen petrole harcanan 200-300 milyon liranın ülkenin cebinde kalması, bunları işlemek için ihtiyaç duyulan yıllık 1 milyon 250 bin konutun elektrik enerjisini karşılayabilecek enerjinin de tasarruf edilmesi bekleniyor. Marketlerde ücretsiz plastik poşet dönemini 2019'dan itibaren sona erdiren Çevre Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapan Kanun teklifinin TBMM'de kabul edilmesi ile bunların en az 25 kuruşa satılması da karara bağlandı. AA muhabirinin Çevre ve Şehircilik Bakanlığından edindiği bilgiye göre, 1900'lerde insan hayatına giren plastiğin gelişmesine bağlı olarak 1977'de alışveriş noktalarında, herkesin rahatlıkla bulabileceği, ortalama kullanım ömrü 15 dakikayı bulan plastik poşetler verilmeye başlandı. Her türlü mağazada alışveriş sonrası sorgusuz sualsiz verilen bu plastik poşetler, petrol bazlı polietilen maddesinden üretiliyor. Polietilen maddeler ise atık haline geldiğinde ekosistemdeki canlılar ve doğaya zararlı hale dönüşüyor. Dış ortam koşulları ve neme karşı direnç, esneklik ve üstün kimyasal dayanıklılık özelliklerinden dolayı tercih edilen plastik poşetlerin sadece yüzde 1'i geri dönüştürülebiliyor, yüzde 99'u ise binlerce yıl doğada kalabiliyor.-Bir plastik poşetin geri dönüşümü, üretiminden daha maliyetliBir plastik poşetin geri dönüşümü ise yenisini üretmekten daha maliyetli oluyor. Bir ton plastik poşeti geri dönüştürmek, 4 bin dolardan fazla maliyet içerirken aynı miktarda yeni plastik poşet ise 35 dolar gibi bir ücret karşılığında satın alınabiliyor. Plastik poşetler hafif olmaları dolayısıyla, çöpe atılsa da rüzgarın etkisiyle su kaynaklarına, buralardaki canlılara ulaşabiliyor. Bunlar canlıların tüketimiyle besin zincirinin son halkası insana kadar rahatlıkla ulaşabiliyor. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, plastik poşetlerin sebep oldukları tüm bu olumsuzları önlemek adına gelecek yıl itibarıyla market, mağaza gibi satış yerlerinde taşıma amaçlı kullanılan plastik poşetlerin 2019'da ücreti karşılığında satılması uygulaması başlatacak.Dünya'da 60'dan fazla ülkede uygulanıyorDünya genelinde 60'dan fazla ülkede, alışveriş poşetleri ücret karşılığında satılıyor. Bunlardan İsveç, Kanada, Finlandiya, İngiltere, Almanya, Fransa ve Japonya'da plastik poşetler ücret karşılığında temin edilirken Avustralya, Kamerun, Kenya gibi bazı ülkelerde kısmi veya tamamen yasak uygulanıyor.Ayrıca gelişmiş ülkelerde yapılan ücretlendirme ve bilinçlendirme çalışmaları ile plastik poşet kullanımının yarı yarıya azaldığı da görülüyor. Avrupa Parlamentosu ise artan plastik kullanımına karşı 2015'te "plastik poşet direktifi"ni kabul etti. 50 mikronun altında bir duvar kalınlığına sahip plastik poşetlerin hedeflendiği direktif, hükümetlerin 2018 sonuna kadar plastik taşıma çantaları üzerinde bir vergi almasını ya da 2019 yılı sonuna kadar kişi başına ortalama 90 torbaya ve 2025 yılı sonuna kadar kişi başına 40 poşete düşürülmesini sağlayacak önlemlerin alınmasını gerektiriyor.AB'de ne kadar ücret alınıyor?Avrupa'da ise 23 ülke poşet başına 16 kuruş ile 6,73 lira aralığında ücret alınırken, bununla ilgili uygulama iki ülkede 2019'da başlayacak.Avrupa Birliği ülkelerindeki plastik poşet ücretlendirmeleri şöyle:Belçika'da 0,37 avro (2,19 lira), Bulgaristan'da 0,37 dolar (1,92 lira), Danimarka'da kilo başına 25,5 dolar (132,04 lira), Finlandiya ve Almanya'da 20 cent (1,04 lira), Macaristan ve Polonya'da 0,23 avro (1,35 lira), Malta'da 1,3 dolar (6,73 lira), biyobozunur poşet başına ise 0, 22 dolar (1,14 lira), Portekiz'de 10 cent (52 kuruş). Fiyatlandırma, İspanya'da ise otonom bölgelere göre değişiklik gösteriyor. Avusturya'da gönüllü yasaklama ve tekrar kullanılabilir poşet satışı teşviki uygulanıyor. Bu ülkede poşet için belirlenen ücret 0,21 avro (1,24 lira) olurken, Estonya'da 30 cent-1 avro (1,50-5,89 lira), Yunanistan'da 0,4-0,7 avro (2,35-4,11 lira), İrlanda'da 22 cent (1,14 lira), Lüksemburg'da 3 cent 16 kuruş, Hollanda'da 0,25 avro (1,47 lira), Slovakya'da 5-6 cent (26-47 kuruş), Slovenya'da 0,20- 0,50 avro (1,18- 2,95 lira), İsveç'te 0,21-0,52 avro (1,24-3,06 lira), İngiltere ve İskoçya'da ise 5 pence (3,30 lira) alınıyor. Fransa'da bunun için 2-4 penny (1,32-2,64 lira) ödenirken bazı bölgelerde kısmi yasak da uygulanıyor.Çekya'da fiyat, perakendeciler tarafından belirlenirken, Hırvatistan ve Letonya ücret almaya 2019'da başlayacak.İtalya'da, biyobozunur olanlar hariç marketlerde poşet kullanımı yasak. Litvanya'da 15-50 mikron arası poşetlerin satışı yasaklanırken, Romanya taslak kanun hazırlığı yapıyor. Buna göre 1 Temmuz 2019 itibarıyla naylon poşet satışı bu ülkede yasaklanacak.Öte yandan AB Parlamentosunun yeni plastik stratejisi içerisinde de konuyu ele alıp yakın zamanda yeni önlemleri içeren tek kullanımlık plastiklere ilişkin mevzuatı yayınlaması bekleniyor.Plastik kullanımının 180 bin ton azalması planlanıyorTBMM Genel Kurulunda Çevre Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapan Kanun teklifinin kabul edilmesiyle kaynakların verimli yönetimi ve plastik poşetlerden kaynaklanan çevre kirliliğinin önlenmesi amacıyla plastik poşetler, satış noktalarında kullanıcıya veya tüketiciye ücret karşılığı verilecek.Uygulanacak taban ücret 25 kuruştan az olmamak üzere, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından oluşturulacak komisyon aracılığıyla belirlenecek ve her yıl için güncellenecek.Ücret, sadece market kasalarında satılan poşetleri kapsayacak. Şimdilik manav reyonlarındaki poşetler sisteme dahil edilmeyecek. Plastik alışveriş torbaları için satış noktalarından alınan 25 kuruşun 15 kuruşu geri kazanım katılım payı olarak tahsil edilecek.Plastik poşetleri ücretsiz verdiği tespit edilen satış noktalarına ise para cezası kesilecek.Kazanımlar ne olacak?Bu düzenlemeyle kişi başı yıllık 400 olan plastik kullanım adedinin 2019'un sonuna kadar 90'lara, 2025'te ise 40'lara düşürülmesi, böylece bu süreç sonunda kullanım miktarının yüzde 90 oranında azaltılması hedefleniyor. Bu önlemlerle yine aynı dönemde dolaylı olarak bu atıkların yönetimi için ihtiyaç duyulan mali kaynak miktarının en az 10 birimden 1'e indirilmesi ve plastik kullanımının 180 bin ton azaltılması planlanıyor.Plastik poşetler, petrol ve doğal gazdan üretildiği için alınan önlemlerle dışa bağımlılık da azalacak. Bu düzenlemeyle poşet kullanımı düşeceği için arz talep dengesine bağlı olarak üretimin de azalması, böylece daha az ham madde gereksinimi nedeniyle ithalatın düşük seviyede olması, bununla da cari açığın önlenmesine katkı sağlanmasını hedefleniyor.2025 yılına gelindiğinde ekonomik değeri 200-300 milyon liraya ulaşan 460-650 bin varil petrolün ithalinin önlenmesi, plastikleri işlemek için ihtiyaç duyulan ve yıllık bazda 1 milyon 250 bin konutun elektrik enerjisini karşılayabilecek değerde enerjinin tasarruf edilmesi, iklim değişikliğine yol açan başlıca sera gazlardan olan ve yılık 500 aracın neden olduğu yaklaşık bin ton eş değer karbondioksit salınımının da önüne geçilmesi diğer kazanımlar olarak öngörülüyor.Kaynak: AA