<span style="color: rgb(51, 51, 51); font-family: 'Gentium Book Basic', serif; font-size: 16px; line-height: 23px;">Günümüzde birçok sektörde sigortasız çalışanların sayısı her geçen gün artıyor. Peki, sigortasız çalışanlar ve maaşını elden alanlar neler yapmalıdır? Sigortasız çalışanların yapması gerekenleri Bünyamin Esen kaleme aldı.</span> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;"> <p style="margin: 0px 0px 12px; padding: 0px; border: 0px; font-weight: inherit; font-style: inherit; font-family: inherit;">Günümüzde birçok sektörde sigortasız çalışanların sayısı her geçen gün artıyor. Peki, sigortasız çalışanlar ve maaşını elden alanlar neler yapmalıdır? Sigortasız çalışanların yapması gerekenleri Bünyamin Esen kaleme aldı.</p> </div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;">Okurumuz Kemalettin Emiroğlu soruyor: “Bünyamin bey, avukatlık yapıyorum. Müvekkilim geçmişte beş yıl sigortasız çalıştırılmış. Bana başvurdu, hizmet tespiti davası açmak istiyor. Nasıl hareket etmeliyiz? Öncelikle SGK’ya başvurmamızı mı tavsiye edersiniz? Yoksa doğrudan iş mahkemesine gidelim mi? Teşekkürler.”</div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;"> </div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;">Sayın okurum, sigortasız çalışma ülkemizde ne yazık ki çok yaygın.</div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;"> </div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;">Son resmi istatistiklere göre çalışanların yüzde 33’ü kayıtdışı olarak istihdam ediliyor. Özellikle tarım kesiminde kayıtdışılık oranı yüzde 80’lere dayanmış durumda.</div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;"> </div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;">Kayıtdışı oranlarında düzenli bir azalış söz konusu olsa da halen her on çalışandan üçünün kayıtdışı olarak çalıştırılıyor olması ülkemiz için vahim bir tablo. Bu oran OECD ülkeleri ve AB ortalamalarının çok üzerinde.</div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;"> </div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;">Kayıtdışı olarak çalıştırılan vatandaşlar genelde işten ayrıldıktan sonra SGK’ya durumu şikayet etme veya iş mahkemesine dava açma yolunu tercih ediyorlar.</div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;"> </div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;">Peki, kayıtdışı olarak çalıştırılan ne yapmalı, hangi usulleri tavsiye ederiz, hangi bilgi ve belgeler önem arz ediyor. Tüm okurlarımızı aydınlatacak şekilde ayrıntılı olarak açıklayalım.</div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;"> </div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;">Kayıtdışılık Nedir, Neleri Kapsar?</div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;"> </div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;">Kayıtdışı olarak çalışmak sosyal güvenlik hukuku uyarınca çalışanın bildirilmesi gerekmekte iken SGK’ya bildirilmesini ifade ediyor.</div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;"> </div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;">Kayıtdışılık kişinin bir işyerinde çalışıyor olmasına karşın hiçbir zaman sigortalı olarak SGK’ya bildirilmemesi şeklinde olabileceği gibi hizmet günlerinin eksik bildirilmesi şeklinde de olabiliyor.</div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;"> </div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;">Örneğin aslında tam süreli (aylık 30 gün) çalışan bir kişinin 15 gün üzerinden sigortalı bildirilmesi bir kayıtdışılık halini oluşturuyor.</div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;"> </div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;">Kayıtdışılık halinin özel bir durumunu da kişinin hizmet günlerinin tam bildirilmesine karşın ücretinin eksik bildirilmesi oluşturuyor. Bu halde kişi aylık 30 gün üzerinden sigortalı bildirilmesine rağmen ücreti eksik (genelde asgari ücret veya biraz üzerinden) bildiriliyor ve kişi adına eksik prim ödeniyor.</div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;"> </div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;">Bu şekilde primi eksik yatırılan kişiler gelecekte, biriken primleri az olduğundan, çok az emekli maaşlarına mahkum oluyor.</div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;"> </div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;">SGK’ya Başvurmak Mümkün</div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;"> </div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;">Kayıtdışı istihdamın tespitinin ilk yöntemini idari yol oluşturmakta.</div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;"> </div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;">ALO 170 veya BİMER hattı üzerinden yahut da SGK’ya doğrudan verilecek bir dilekçe ile kayıtdışı çalışmanın ihbar veya şikayet edilmesi mümkün.</div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;"> </div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;">Kayıtdışı istihdam şikayetleri üzerine SGK’nın yetkili denetim elemanları olan müfettiş/denetmenlerce konu incelenecektir.</div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;"> </div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;">SGK’nın halen işyerinde çalışıyor olan kişiler ile ilgili tespit yöntemi işyerinde yerel denetim yapmaktır. İşyerine habersiz gidilerek denetim yapılması anlamını taşıyan “yerel denetim”de çalıştığı görülen sigortalının geriye dönük bir yıllık süreye kadar hizmeti tespit edilir.</div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;"> </div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;">Öte yandan SGK müfettişleri/denetmenleri işten ayrılmış olan kişiler için ancak sonradan düzenlenebilir nitelikte olmayan bir belge edinmeleri halinde hizmet tespitinde bulunabilir.</div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;"> </div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;">Sonradan düzenlenebilir nitelikte olmayan belgeler fatura, sevk irsaliyesi, banka yazıları, yevmiye defteri, resmi yazı gibi belgeleri kapsar.</div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;"> </div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;">Eğer sigortalının elinde bu nitelikte bir belge yoksa idari aşamada hizmetini kazanabilmesi mümkün değildir. Zira 5510 sayılı Kanun müfettiş/denetmenin hizmet tespiti için belge bulmasını şart koşar.</div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;"> </div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;">İş Mahkemesine Başvuru Süresi Beş Yıl</div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;"> </div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;">Kayıtdışı istihdam edilen kişilerin bu duruma karşı başvurabilecekleri ikinci yolu ise yargı yolu oluşturur.</div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;"> </div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;">Kişiler bunun için hizmetlerinin geçtiği yılın sonundan başlayarak beş yıl içerisinde yetkili iş mahkemesine dava açmak zorundadır.</div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;"> </div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;">Hizmet tespit davası olarak ifade edilen bu davada, kişinin sigortalılığa esas çalışması ve ücreti araştırılıyor.</div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;"> </div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;">Eğer bu beş yıllık süre geçmiş ise mahkeme davayı hak düşürücü süreden dolayı usulden reddediyor.</div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;"> </div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;">Bu süre hizmetin geçtiği son günün (işten ayrıldığınız tarihin) dâhil olduğu yıldan başlıyor. Örneğin 2010 yılının 1 Ocağından işten çıkan bir kişinin hizmet tespit davası açmak için süresi 31.12.2010 tarihinde başlıyor 31.12.2015 tarihinde sona eriyor.</div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;"> </div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;">Davada işveren hasım olarak gösterilir.</div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;"> </div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;">Bordro Tanıkları Temel Delildir</div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;"> </div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;">İş mahkemelerin neleri incelediğine gelince…</div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;"> </div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;">Hizmeti bulunduğunu, başka bir deyişle dava edilen işverenin işyerinde çalıştığını ispatlama yükümlülüğü sigortalılara aittir.</div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;"> </div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;">Mahkemeler işyerinden sigortalının çalıştığına dair her türlü delili dikkate alabilecektir. Bunlar arasında ücret ödemesine dair belgeler, resmi kayıtlar, işyerinin yevmiye ve bilanço defterleri gibi her türlü belge vardır.</div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;"> </div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;">Mahkemelerin hizmet tespitinde en temel kaynağı ise “bordro tanıkları” dediğimiz kişinin o tarihte o işyerinde çalıştığına şahit olan diğer çalışanlar, komşu işyerlerinin çalışan ve işverenleri, müşteriler gibi kişilerin ifadeleridir.</div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;"> </div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;">SGK müfettişleri/denetmenleri bordro tanıklarına istinaden hizmet veremez iken mahkemeler ifadeleri tutarlı ve çelişkisiz görür ise sigortalının tüm hizmetlerinin tespit edilmesine hükmedebilecektir.</div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;"> </div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;">Doğrudan Mahkemeye mi Başvurmalı?</div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;"> </div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;">Son olarak kayıtdışı istihdam edilen kişilerin nasıl hareket etmesi gerektiği konusundaki tavsiyemize gelelim.</div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;"> </div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;">Eğer geçmiş yıllarda olan çalışmaları ile ilgili kişinin elinde sonradan düzenlenebilir nitelikte olmayan belgeler varsa mahkemeye gitmeye gerek kalmadan SGK’ya başvurması tavsiye edilir. Bu belgelerin mutlaka şikayet sırasında SGHK’ya ibraz edilmesi ve müfettiş/denetmenlerce incelenmesi sağlanmalıdır.</div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;"> </div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;">Ancak elinde belge olarak yalnızca tanık beyanları var ise, bu takdirde SGK’ya başvuruyla zaman kaybetmeden hizmet tespiti amacıyla doğrudan mahkemeye başvurulması daha doğru ve hızlı sonuç alacak yoldur.</div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;"> </div> <div style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; font-size: 16px; font-family: 'Gentium Book Basic', serif; position: relative; color: rgb(51, 51, 51); line-height: 23px;">Mahkemede kişinin geçmişteki sigortasız çalışmasını ispatlamaya dönük en temel delili de sağlam bordro tanıklarıdır.<br /> <br /> <br /> http://www.muhasebeweb.com/haber_detay.php?id=3411_Sigortasiz-calisanlar-ve-maasini-elden-alanlar-neler-yapmalidir</div>