TUNUS - ENES CANLIArap Baharı isimli süreçte, NATO'nun askeri müdahalesi ile Libya'yı 42 yıldır "demir yumrukla" yöneten Muammer Kaddafi yönetimi devrildi. Ancak Libya, yedi yıldır bölgesel güçler tarafından desteklenen savaş beylerinin doğal kaynaklar ve iktidar için kanlı mücadelesine sahne oluyor. Afrika'nın en büyük petrol rezervlerine sahip Libya'da, 17 Şubat 2011'de başlayan ayaklanmaların ardından Kaddafi dönemi NATO'nun askeri müdahalesi ile sona erdi. Ancak istikrarsızlık ve belirsizliklerle geçen 7 yıldır tarafların iktidar ve doğal kaynaklar için savaşı devam ediyor. Bugün Libya, bombalı saldırılar, suikastlar, yargısız infazlar, iç çatışma ve ekonomik buhran ile mücadele ederken, istikrara kavuşmak için çözüm yolları arıyor. Muammer Kaddafi kimdir? Libya'da 1959 yılında albay olarak görev yaptığı orduda Kral İdris'i kansız bir askeri darbe ile görevden uzaklaştıran Kaddafi, Mısır'daki Cemal Abdunnasır'a yakın Arap yanlısı yeni bir yönetim başlattı. Ülkedeki petrol kuyuları başta olmak üzere, tüm ekonomik faaliyetleri millileştiren Kaddafi, devlet sosyalizmini ekonomik model olarak benimsedi. Arap ülkelerine ve uluslararası güçlere karşı yaptığı cesur açıklamalarla tartışma konusu olan Kaddafi, renkli geleneksel kıyafetleri ve yurt dışındaki toplantılara katılırken kurduğu çadırı ile de dünya basınının dikkatini çekti. Libya'yı 42 yıl boyunca demir yumrukla idare etmesinin ardından Kaddafi, 20 Ekim 2011'de memleketi Sirte'de muhalif silahlı gruplar tarafından öldürüldü.Libya'da Kaddafi'den sonra yaşananlar Libya'da Kaddafi yönetimini sonlandıran devrim ve ardından yaşanan önemli olaylar ise şöyle sıralanıyor:17 Şubat 2011 - Tunus'ta fitili ateşlenen Arap Baharı isimli süreç Libya'ya ulaştı. Başta Bingazi olmak üzere biçok kentte kitlesel gösteriler başladı. Kaddafi yönetimi, gösterileri gerçek mermi ile bastırmaya çalışınca onlarca kişi hayatını kaybetti ve gösteriler ülke geneline yayıldı.19 Mart 2011 - Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi'nde yapılan oylamanın ardından, Libya'da sivillerin kurtarılması için NATO'nun uygulayacağı uçuşa yasak bölge ilan edilmesi kararı alındı. Kararın ardından başta Fransa ve İngiltere olmak üzere çok sayıda NATO ve Arap ülkesi, Libya'ya hava saldırılarına başladı. 21 Ağustos 2011 - NATO bombardımanının da katkısıyla, muhalifler başkent Trablus'a girdi. Başkentteki Babul Aziziye sarayındaki çatışmaların ardından Kaddafi, Trablus'tan kaçarak saklanmaya başladı. 20 Ekim 2011 - Libya'yı 42 yıldır demir yumrukla yöneten Kaddafi, memleketi Sirte'de muhalif savaşçılar tarafından yakalanarak öldürüldü. Libya'da geçiş döneminin siyasi temsilcisi olarak kabul edilen Ulusal Geçiş Konseyi, sekiz aylık mücadelenin ardından Libya'nın "kurtarıldığını" ilan etti. 19 Kasım 2011 - Kaddafi'nin veliahtı olarak kabul edilen oğlu Seyfulislam Kaddafi, muhalif gruplar tarafından ülkenin güneyindeki Sebha bölgesinde yakalandı.Temmuz-Ağustos 2012 - Libya'da devrimden sonra ilk genel seçimler gerçekleştirildi. Ulusal Geçiş Konseyi, görevi kurucu meclis niteliğindeki Milli Genel Kongre'ye (MGK) devretti. Kongre, Muhammed Mugaryef'i geçiş dönemi devlet başkanı olarak seçti. Öte yandan, Libya'daki devrim döneminde mücadele eden birçok silahlı grup, silah bırakmayı reddetti. Başta Bingazi olmak üzere birçok kentte, silahlı gruplar arasında çatışmalar başladı. 11 Eylül 2012 - ABD'de internet üzerinde yayınlanan bir filmin Hazreti Muhammed'e hakaret içerdiği gerekçesiyle başlayan olaylarda, silahlı gruplar Bingazi'nin ABD Konsolosluğu'na saldırdı. ABD Büyükelçisi Cristopher Stevens, üç Amerikan koruma görevlisi ve onlarca Libyalı saldırılarda hayatını kaybetti.14 Ekim 2012 - Libya'da MGK, Ali Zeydan'ı hükümeti kurması için görevlendirdi. Şubat - Mart 2014 - Emekli General Halife Hafter, 14 Şubat 2014'te televizyon ekranlarından yaptığı açıklamada, askeri ve hayati öneme sahip noktaların ele geçirildiğini, MGK'nin de çalışmalarının durdurulduğunu açıkladı. Hükümet ise Hafter'in girişimini "başarısız bir darbe" şeklinde niteledi. MGK'nin görev süresini uzatma kararının ardından silahlı göstericiler parlamentoya girdi, havaya ateş açtı. Ülkenin doğusundaki Sidra limanına izinsiz demir atan Kuzey Kore bandıralı bir petrol gemisine silahlı gruplar tarafından Libya petrolü yüklenmesi ve geminin demir almasının ardından, Libya meclisi MGK, Başbakan Ali Zeydan hükümetinden güven oyunu çekti.25 Haziran 2014 - Libya'da, düşük katılımla gerçekleşen seçimlerin ardından, MGK seçimleri tanımadığını açıkladı. MGK ve yeni seçilen Temsilciler Meclisi'ne bağlı gruplar arasında çatışmalar başladı. Yeni temsilciler meclisi, Trablus'ta çalışamadığı için ülkenin batısındaki Tobruk kentine taşındı. Tobruk'ta Temsilciler Meclisi'nin faaliyetlerinin ardından Libya'da silahlı gruplar üzerinden iktidar savaşı veren iki meclis ortaya çıktı. Ekim 2014 - Suriye'de Rakka ve Irak'ta Musul'u ele geçiren DEAŞ terör örgütüne bağlı gruplar, Libya'da yönetim boşluğundan faydalanarak güç kazanmaya başladı. DEAŞ'a bağlı milisler, liman kenti Derne'de yönetimi ele geçirdi. DEAŞ militanları, Kaddafi'nin memleketi, Sirte'yi de Şubat 2015'te ele geçirerek hakimiyetini arttırdı.17 Aralık 2015- Birleşmiş Milletler'in (BM) girişimleriyle Fas'ın Suheyrat kentinde varılan "Libya Siyasi Anlaşması" uyarınca Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH) Başkanlık Konseyi kuruldu. BM Güvenlik Konseyi 2259 sayılı kararla Başkanlık Konseyi'ni Libya'nın tek meşru temsilcisi olarak tanıdı ancak konseyin sunduğu hükümet listeleri General Halife Hafter'in baskıları nedeniyle Tobruk'taki Temsilciler Meclisi'nde onaylanmadığı için süreç tıkandı.Eylül- Aralık 2016 - Libya'da emekli general Halife Hafter'e bağlı güçler, eylül ayında ülkenin doğusundaki petrol sahalarını kanlı çatışmaların ardından ele geçirdiğini duyurdu. Başkanlık Konseyi'ne bağlı silahlı gruplar ise sahil kenti Sirte'yi 18 aylık mücadelenin ardından DEAŞ güçlerinden temizlediğini açıkladı. 11 Haziran 2017 - Muammer Kaddafi'nin oğlu Seyfulislam Kaddafi serbest bırakıldı.Tobruk merkezli Temsilciler Meclisi'ne (TM) bağlı General Halife Hafter güçlerinin yönettiği Zintan'daki silahlı gruplardan "Ebu Bekir es-Sıddık" Tugayı'nın sosyal paylaşım sitesinden yapılan açıklamada, Zintan kentindeki cezaevinde Kasım 2011'den bu yana tutuklu bulunan Seyfülislam Kaddafi'nin serbest bırakıldığı belirtildi.Temmuz 2017 - Libya'nın Bingazi kentinin üç yıl süren çatışmaların ardından DEAŞ'tan temizlendiği açıklandı. 25 Temmuz 2017 - Fransa'nın girişimiyle başkent Paris yakınlarındaki La Celle Saint-Cloud kentinde bir araya gelen Ulusal Mutabakat Hükümeti Başkanlık Konseyi Başkanı Fayiz es-Serrac ile Tobruk Temsilciler Meclisi tarafından desteklenen General Halife Hafter'in Libya'da ateşkes sağlanması konusunda anlaştığı bildirildi.Eylül 2017 - BM Libya Özel Temsilcisi Gassan Selame, üç aşamalı bir eylem planı önerisinde bulundu. Selame, eylem planının birinci aşamasının Suheyrat Anlaşması'nda değişiklik yapılmasını, ikinci aşamasının önceki müzakerelere katılmayan siyasi grupları bir araya getiren ulusal konferans düzenlenmesini, üçüncü aşamasının ise anayasa için bir referandum yapılması ve parlamento ile cumhurbaşkanının da anayasaya uygun bir şekilde seçilmesini öngördüğünü aktardı.Aralık 2017 - Akdeniz üzerinden Avrupa'ya göçmek için Libya'ya gelen ve burada silahlı grupları tarafından köle pazarlarında satılan Afrikalı göçmenlerin haberleri BM'yi harekete geçirdi. BM, Afrikalı göçmenlerin Libya'dan çıkarılması için çalışmalara başladı. 2018 - Libya, BM'nin liderliğinde sürdürülen barış görüşmeleri kapsamında yeni bir anayasa yazımı ve cumhurbaşkanlığı seçimi için çalışıyor. Siyasi odakların ve onlara bağlı silahlı grupların, iktidar ve doğal kaynaklar için mücadelesi devam ederken, Libya hâlâ çok sayıda kanlı saldırılara sahne oluyor.Libya'da 2017'de yaşanan çatışma, şiddet eylemleri ve yasa dışı infazlar sırasında 79'u çocuk, 10'u kadın, 433 kişinin hayatını kaybettiği bildirildi. Merkezi Trablus'ta bulunan sivil toplum kuruluşu İnsan Hakları Ulusal Komitesince hazırlanan senelik raporda, 2017 boyunca yaşanan çatışma, şiddet eylemleri ve yasa dışı infazlar sırasında 79'u çocuk, 10'u kadın, 433 kişinin hayatını kaybettiği belirtildi.Kaynak: AA