İkinci Dünya Savaşı’nın bitiminden bu yana İskoçya’nın başkenti Edinburgh’da her yıl muhteşem bir sanat festivali düzenleniyor. Tiyatro oyunları, konserler, opera, dans ve performans gösterileri, sergiler, atölye çalışmaları... Şehrin her yanına yayılıyor gösteriler: Tiyatro salonları, tarihi binalar, parklar, sokaklar... Hatta kiliseler ve okullar bile birer sahneye dönüşüyor. Festival dünyanın her yerinden topluluğa açık.

Herhangi bir seçici kurulu da yok. Tabii Fringe bölümü için bu böyle. Bu bölümde yüzlerce salonda binlerce oyun sahneleniyor. Öyle ki, bir günde 1300 gösteriden bahsediyoruz. Organizasyonun bir de Ana Festival (EIF) bölümü var. Ona da ancak davet alarak katılabiliyorsunuz, ki bu bölüm her yıl farklı sanat disiplinlerinden sadece sekiz, on gösteriye evsahipliği yapıyor. Yani o ‘seçki’de olmak büyük mesele!.. İşte dünyanın -özellikle de tiyatro namına- en önemli etkinliklerinden Edinburgh Festivali bu sene 70. yılını kutlayacak. Ve tarihinde ilk kez Ana Festival bölümünde bir Türk yönetmen oyun sahneleyecek.

DOT geçen sezonlarda aynı zamanda Edinburgh’un en önemli tiyatrolarından Lyceum Theatre’ın sanat yönetmeni olan İskoç oyun yazarı David Greig’in “Sarı Ay” ve “İki Kişilik Yaz” gibi oyunlarını sahnelemişti. Greig, Murat Daltaban’a “Lyceum Theatre’da Eugène Ionesco’nun ‘Gergedanlar’ını yönetir misin?” diye sormuş. O da “Memnuniyetle” demiş. Projenin Edinburgh’un Ana Festival bölümüne sunulması üzerine komiteden kabul geldiği gibi, bir de üstüne projeye ortaklık teklifi gelmiş. Yani, Ionesco’nun “Gergedanlar”ı festivalde DOT, Lyceum Theatre ve Edinburgh International Festival ortak yapımı olarak, Britanyalı ve Türk oyuncular tarafından oynanacak.

Daltaban, daha önce Robert Wilson ve Thomas Ostermeier gibi büyük yönetmenleri ağırlayan festival sahnesinde oyun koyacak... Oyuncu kadrosunda DOT bünyesinden iki oyuncu; Ece Dizdar ve Esin Alpogan da var. Ayrıca şu sıralar Daltaban rejisiyle DOTKANYONDA sahnesinde izleyebileceğiniz “Nefesinizi Nasıl Tutarsınız?” oyununun da müziklerini yapan müzisyen Oğuz Kaplangı da sahnede olacak. Oyunun “yeniden yazımı” da yine “Nefesinizi Nasıl Tutarsınız?”ın yazarı Zinnie Harris tarafından yapılıyor. Dekor tasarımı ise Royal Shakespeare Company ve National Theatre’ın tasarımlarını da yapan Tom Piper’a emanet.

'Şiirsel bir gerçekçilik’

 “Gergedanlar”, Ionesco’nun 1959’da yazdığı bir oyun. İkinci Dünya Savaşı sonrasında faşizmin halk üzerindeki dinamikleri üzerine bir hikâye. Küçük bir kasabada başlayan oyun insanların gergedanlaşmaya başlaması ve giderek kimliklerini kaybetmesi üzerine gelişiyor. Yani faşizmin dünya genelindeki yeniden yükselişini düşününce halen güncel bir meseleyi anlatıyor, ne yazık ki... “Bu bizim hayalimizin ötesinde gerçekleşen bir prodüksiyon. Bizi çok gururlandırıyor. Türkiye’deki genç ekiplerin de ufkunu açacak bir hareket olduğunu düşünüyorum. Demek ki Türkiye tiyatrosu olarak bunu yapabilecek bir noktadayız” diyor, Daltaban. Peki nasıl bir reji, diye soruyoruz. Yanıtı şöyle: “Seneler içerisinde fikrim gerçekçi tiyatronun malzemesini başladığı natüralist noktadan gerçeküstü bir tabloya götürmeye, şiirsel bir gerçekçilik yaratmaya doğru dönüştü.

‘Gergedanlar’ da öyle çıkacak büyük ihtimalle. Hem göstermeci, hem benzetmeci, fiziksel tiyatro tarafı ve şov tarafı da olan bir reji düşünüyorum. Çok esnek, çok biçimi bir arada kullanabileceğim bir reji...” Daltaban şu sıralar oyuncu seçmeleri için Edinburgh’da... Festival 4 - 28 Ağustos tarihleri arasında. Oyunun 8 haftalık prova süreci ise 22 Haziran’da Lyceum Theatre’ın sahnesinde başlayacak. Prömiyerini 5 Ağustos’ta festivalde yapacak ve 12 Ağustos’a kadar 10 kez sahnelenecek oyun, Lyceum Theatre’ın kış programına da alındı. Kim bilir belki İstanbul’da izleme imkânımız da olur...