On yıl önce 25 Aralık’ta Cumhuriyet’te “Belediye imara açtı ‘Deştepe Höyüğü’ deşiliyor,” haberimiz yayımlanmıştı. Sorun yeniden gündem oldu! Haberimiz özetle şöyleydi: “ ‘Maden çağının’ sonuna ve ‘tunç çağının’ başına doğru Aydın’da insanların ilk kez yerleştikleri, yörenin en eski höyüğünün yağmalanmasına başlandı.

Bazı zenginlere peşkeş çekilen Deştepe Höyüğü çevresinde yapımına başlanan villaların yıkımını önlemek amacıyla kalkan görevi görmesi için, bir de ‘Höyük Camisi’ planlandı.” İzmir 2. Koruma Kurulu, 1995’te kent merkezine 1.5 kilometre uzaktaki bu höyüğü 1. derece arkeolojik SİT bölgesi ilan etmişti. Ancak Aydın milletvekili ve Kültür Bakanı Atila Koç’un kurduğu yeni kurul, burayı 3. dereceye düşürmüştü. Haberimiz üzerine caminin yeri değiştirilip, 200 m öteye alınmış ve tarihsel miras korunmuştu. Burdur - Hacılar ile Konya - Çatalhöyük yerleşmelerini bulan İngiliz arkeolog James Mellaart, 90 m. çapında ve 12 m. yüksekliğindeki “Deştepe (Dedekuyusu) Höyüğünde” ilk araştırmayı yapmış, sonrasında çeşitli Türk ve yabancı arkeologlar da incelemelerinin ardından bazı makaleler yayımlamıştı.

İkinci yerleşim

Hacettepe Üniversitesi Arkeoloji Profesörü Sevinç Günel, höyükte yaptığı araştırma hakkında 2004 yılında bilimsel makalesinde şöyle yazmıştı: “Höyük üzerinde ele geçen seramik buluntuları gerek malzeme ve teknik gerekse form özellikleri açısından Kalkolitik Çağ, Erken ve Orta Tunç Çağlarına değin takip edilebilecek bir seramik gelişimi vermektedir.” Prof. Dr. Günel höyüğün önemini şöyle vurgulamıştı: “

Büyük Menderes Ovası’nda doğal yol üzerindeki konumuyla Dedekuyusu (Deştepe) Höyüğü, bir taraftan doğu yönünde Batı Anadolu’nun iç kesimleri, diğer taraftan da batı doğrultusunda Ege dünyasıyla bağlantılarını kurabilecek konumuyla dikkati çekmektedir.” Deştepe Höyüğü, insanları yüzlerce yıl sonra ikinci yerleşim yeri olarak bugünkü kente bitişik Tralleis antik kentine taşınmıştı. Bu kentten çıkan mimar Antemios, Miletoslu İsidoros ile birlikte İstanbul’daki görkemli Ayasofya Kilisesi’ni yapmışlardı.

94’te kamulaştırıldı

Deştepe Höyüğü, şimdi de “Amerikan Kültür Koleji’nin” yapılanmasına açıldı. Önce çevredeki incir ve zeytin ağaçları kesildi. 1994’te kamulaştırılan bu yöre, sonra belediyeye devredildi. Ancak AKP’li belediye başkanı döneminde, inşaat arazisinin tapusu bir mimarın bürosunda “çaycılık” yapan bir kadına verildi!