Doğal kaynaklar konusunda zengin olan, dünyanın en büyük petrol ve maden yataklarına sahip Venezüella’da petrol fiyatlarının düşmesiyle hızlanan ekonomik kriz derinleşiyor. Ülkede büyüme gerilerken enflasyon ve işsizlik had safhaya ulaştı. İktisat literatüründe ‘stagflasyon’ denen bu durum, 2014 yılından beri devam ederken Uluslararası Para Fonu (IMF) tahminlerine göre 2019’a kadar durum değişmeyecek. Özetle Venezüella ekonomisi ‘büyük depresyon’a altı yıl boyunca demirleyecek. BBC’nin geçen günlerde Venezüella’dan aktardığı izlenimler, gözlerin yeniden ülke ekonomisine çevrilmesine neden oldu. BBC haberinde, ülkede bir kavanoz Nutella’nın karaborsada 15 bin bolivardan satıldığı, bu rakamın aylık asgari ücretin yarısı ettiği aktarılmıştı.

Kamulaştırma adımları

Düşük petrol fiyatlarının pek çok ekonomide ciddi problemler yaratması bir sır değil. Ancak petrol fiyatlarının düşmesi nedeniyle gelen iflasların, sağlanan tüketici yararıyla dengelenemeyeceğini gösteren en önemli ekonomilerden biri Venezüella. Venezüella, Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü’nün (OPEC) ikinci büyük üyesi. Ülkenin döviz gelirinin yaklaşık yüzde 95’i petrol satışlarından geliyor. Venezüella, 2014 sonlarına kadar geçen 10 yılda yüksek petrol fiyatlarından yararlanırken kamu harcamalarını artırdı. Hükümet, çeşitli kamu şirketleri kurarken madencilik, hidrokarbon, metalurji, çimento, bankacılık ve telekom gibi alanlarda faaliyet gösteren çok sayıda özel şirketi kamulaştırdı.

Eşitsizlikte düşüş

Eşitsizlikte düşüş Farklı sektörlere kaynak transferlerinin yapıldığı ‘missions’ adı verilen büyük sosyal projelerle ülkede yoksulluk ve gelir eşitsizliği azaldı. 1998’de yüzde 50 olarak kaydedilen yoksulluk oranı 2013’te yüzde 30’a düştü. Gelir eşitsizliğini gösteren gini katsayısı ise 1998’de 0.49 iken 2012’de 0.40’a geriledi. Gini katsayısı 1’e yaklaştıkça eşitsizliğin arttığı anlamına geliyor. Ancak petrol fiyatlarındaki gerileme, ülkenin gelirlerini ciddi oranda etkiledi. Venezüella’da ekonomik modelin petrol gelirlerine dayanması, gelir çeşitlendirmesi yapılmaması çöküşü hızlandırıyor.

'Yabancı devletlerle savaş'

1998’de Venezüella Devlet Başkanı seçilen Hugo Chavez, ABD hegemonyasına açık tavır alarak petrol şirketlerini kamulaştırmıştı. Chavez’in 2013’te vefatının ardından göreve gelen Devlet Başkanı Nicolas Maduro da tüm karalama kampanyalarına rağmen Chavez’in başlattığı politikalara devam etti. Yüksek enflasyonun nedenini özel sektör ve yabancı devletlerle ‘savaş’ olarak açıklayan Maduro, üretim yapmayan fabrikalara el konulacağını da söyledi. Ekonomideki kötü gidişatı sosyalist politikalara bağlayan ABD destekçisi muhalifler ülkede eylemlerini sürdürüyor. Maduro, geçen ay Amerikan merkezli Citibank’ın bir ay içerisinde Venezüella Merkez Bankası’nın hesabını kapatacaklarını kendilerine bildirdiğini de açıkladı. Venezüella’nın bu hesap üzerinden uluslararası ödemelerini yaptığı biliniyor. Ülke her an her gelişmeye gebe.

İşbirliği mesajı

Venezüella’nın Ankara Büyükelçisi Jose Gregorio Bracho Reyes’in yaptığı açıklamaya göre ise ülke, yatırım yapmak isteyen Türk işadamlarını bekliyor. Reyes, “Türkiye’nin, Başbakanlık Toplu Konut İdaresi ile Venezüella’ya gelmesini ve karşılığında petrokok almasını bekliyoruz” dedi.

YATIRIM DÜŞÜYOR REZERVLER ERİYOR

IMF’nin temmuz ayında güncellediği Nisan 2016 Küresel Ekonomik Görünüm Raporu’na göre Venezüella’da tüketici fiyatları enflasyonunun bu yıl yüzde 481’e, gelecek yıl ise yüzde 1642’ye çıkması bekleniyor. IMF, bu yılın bütçe açığının milli gelire oranının yüzde 20’lere ulaşacağını tahmin ediyor. Söz konusu bütçe açığı 2013 yılında milli gelirin yaklaşık yüzde 12’sine denk geliyordu. Ülkenin 25-35 milyar dolar arasında dış finansman ihtiyacı var. Hükümet ve Merkez Bankası, 2003’ten beri sıkı döviz kontrolü uyguluyor. Bu yılın başından itibaren ikili döviz sistemine geçildi ve ülke para biriminin değeri yüzde 37 develüe edildi. Buna göre 1 dolar, 10 Venezüella Bolivarı ediyor.

Petrol fiyatlarının düşmesiyle azalan gelirlerini telafi etmek için Venezüella da altın rezervlerini eritmeye yöneldi. Ülke, Aralık 2015’te 21, bu yılın ilk altı ayında ise 79 ton altın sattı. Özel yatırımlar ve tüketim azalırken ülke ekonomisi kamu yatırımlarıyla domino ediliyor. Ekonomi geçen yıl yüzde 5.7, 2014’te yüzde 4 küçüldü. Ülke gayri safi yurtiçi hasılasının (GSYH) 2015’te 515.7 milyar dolar olduğu tahmin ediliyor. Resmi rakamlara göre 2015’te yüzde 180.9 olan enflasyonun ise daha da yükseleceği öngörülüyor.