SEMİH GÜVEN [email protected] @semihguvenn

Petrol üreticisi ülkelerin 17 Nisan'da Katar'ın başkenti Doha'da yapacakları petrol arzını kısmaya yönelik toplantı öncesi petrol fiyatlarında sert hareketler yaşanıyor. 10 Ocak 2016 günü 28 dolara kadar düşen Brent tipi petrolün fiyatı, zirveye günler kala 45 dolar sınırına dayandı. Zirveden petrol arzını kısmaya yönelik bir haber gelmesi halinde petrolün varil fiyatının orta vadede önce 60 dolarlara, daha sonra ise 2011-2014 yılları arasında gerçekleşen 100 dolar seviyesine çıkabileceği analistler tarafından tartışılmaya başlandı.

'KIRIM'LA BAŞLADI
Çin'de yaşanan yüksek ekonomik büyümenin de etkisiyle 2002 yılında petrolde başlayan yükseliş trendi, petrolü 128 dolar seviyelerine kadar taşımıştı. 2014'te Rusya'nın Kırım'a girmesiyle petrolde yükseliş trendi sona ermiş, fiyatlarda yaşanan sert satış dalgaları petrolün varil fiyatını 2015'te 50 dolara kadar düşürmüştü. Bazı analistler tarafından ABD ve AB'nin, Rusya'yı cezalandırmak için fiyatları kasıtlı olarak düşürdüğü iddia edilmişti. Ardından ise yaşanan küresel durgunlukla birlikte azalan petrol talebi fiyatları bu yılın başında 28 dolara kadar çekmişti.

ÜRETİCİLER 'ÇÖKTÜ'
Petrol fiyatında yaşanan rekor düşüş petrol üreticisi ülkeler için ciddi ekonomik riskler oluşturdu. Ukrayna-Rusya krizinin ardından düşen petrol fiyatları bütçe gelirlerinin yüzde 45'i petrol gelirlerinden oluşan Rusya'yı derinden etkiledi, dünyanın en büyük sekizinci petrol rezervine sahip ülke, 2015 yılında yüzde 3,7 küçüldü. Dahası, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, ülkenin ekonomisinin 2016 yılında da bir miktar küçüleceği tahmininde bulundu. Bütçe gelirlerinin yüzde 90'ını petrol gelirleri oluşturan Suudi Arabistan ekonomisinde de düşük petrol fiyatları nedeniyle 2015 yılında bütçe 98 milyar dolar açık verdi. Açığın Gayri Safi Yurtiçi Hasıla'ya oranı yüzde 14,8'e ulaştı. Geçen günlerde de Kredi Derecelendirme Kuruluşu Fitch, düşük petrol fiyatları nedeniyle ülkenin kredi notunu -'ye indirdi ve görünümünü negatifte bıraktı.

KADER ORTAKLIĞI
Rusya'nın Kırım'a girmesinin ardından ABD'nin Rusya'yı 'cezalandırmak' için petrol fiyatlarını Suudi Arabistan eliyle düşürdüğü iddia edilmişti. Fakat bütçelerinin önemli bölümünü petrol gelirlerinin oluşturduğu bu iki ülkenin kaderi petrol fiyatlarının aşırı düşmesinin ardından ortaklaştı. Rus haber ajansı Interfax'ın iddiasına göre, 17 Nisan'da Doha'da yapılacak toplantı öncesi Suudi Arabistan ve Rusya, ham petrol üretim seviyesini dondurmak için fikir birliğine vardı. Haberde, Suudi Arabistan'ın petrol üretimini dondurma konusundaki nihai kararının İran'a bağlı olmayacağı ifadesinin yer alması da dikkat çekti.

AŞAĞI YÖNLÜ BASKILAR SÜRÜYOR
Doha'da yapılacak olan toplantı öncesi Brent petrolün varili 44 dolara kadar yükselse de Doha'da alınacak petrol arzının kısılması kararına tüm ülkeler mevcut ekonomik ve jeostratejik konumları gereği uymayabilir. İran, petrol üretiminde kesintiye gitmeyeceğini, petrol üretimini uluslararası ambargoya uğradığı dönemin seviyesine yükselteceğini açıkladı bile. Ayrıca yeni petrol çıkarma teknolojilerinin gelişmesi fiyatları aşağı çekici etki yapıyor. Küresel ekonomik durgunluğun önümüzdeki dönemde de sürmesi halinde fiyatlarda kısa vadeli spekülatif hareketler yaşansa da, orta vadede aşağıya dönük baskılar sürebilir.

***

Petrol rezervİnde İlk 10

1- Venezuela: 298,3 milyar varil
2- Suudi Arabistan: 265,9 milyar varil
3- Kanada: 174,3 milyar varil
4- İran: 157 milyar varil
5- Irak: 150 milyar varil
6- Kuveyt: 101,5 milyar varil
7- BAE: 97,8 milyar varil
8- Rusya: 93 milyar varil
9- Libya: 48,5 milyar varil
10- ABD: 44,2 milyar varil

***

Türkiye için 'bahar' biter

Düşük petrol fiyatları Türkiye'nin enerji ithalat maliyetini önemli oranda düşürmüştü. 2014 yılında 54,9 milyar dolar olan Türkiye'nin enerji faturası 2015 yılında 37,8 milyar dolara kadar indi. Petrol fiyatlarındaki yukarı yönlü hareketlilik Türkiye'nin enerji faturasının yeniden kabarmasına yol açabilir. Öte yandan akaryakıt fiyatlarında da ciddi bir yükseliş yaşanması da uzak bir ihtimal değil. Brent petrolün yeniden 60 dolar seviyesine yükselmesi, liranın da dolar karşısında değer kaybetmesiyle (Yıl sonu Merkez Bankası dolar/TL beklentisi 3,08) benzinde tarihi rekor olan 5 liranın üstünü yeniden görmek şaşırtıcı olmaz.