Çek kanunu

Çek Kanunununda yapılan değişiklik ile çek karşılığını bulundurmamak fiili yeniden suç olarak düzenlendi.

Bu konuya ilişkin notlarımı ve karar taslaklarını; bilgi, görüş ve eleştirilerinize sunarım.

AÇIKLAMALAR

1. Çek karşılığını bulundurmamak fiili kabahat olmaktan çıkarılıp suç haline getirildi. Düzenleme ile çek karşılığını bulundurmayanlar hakkında önce adli para cezası ve çek keşide etme yasağı uygulanması, adli para cezasının ödenmemesi durumunda bu cezanın tazyik hapsine (kamuya yararlı işte çalışma yaptırımı uygulanmadan) çevrilmesi öngörülmüştür.

2. Düzenleme ile getirilen sistem temel olarak eylemin kabahat haline getirilmesinden önceki hali ile benzer niteliktedir. Aradaki en önemli fark bu fiillere ilişkin davaya bakma görevinin çekin tahsil için bankaya ibraz edildiği veya çek hesabının açıldığı banka şubesinin bulunduğu yer ya da hesap sahibinin yahut şikâyetçinin yerleşim yerindeki İcra Mahkemelerine verilmiş olması ve davanın ve İcra ve İflas Kanununun 347, 349, 350, 351, 352 ve 353 üncü maddelerinde düzenlenen yargılama usulüne ilişkin hükümlerin uygulanacak olmasıdır.

3. Karşılığı bulundurulmayan her çek yaprağı ayrı bir suç oluşturmaktadır. Bu nedenle karşılığı bulundurulmayan her çek için ayrı bir hüküm kurulmalıdır.

4.Hükme konu edilen çek yaprağının hangi çek yaprağı olduğunun (seri numarası, keşide tarihi, miktarı) hüküm fıkrasına yazılması olası karışıklıkların önlenmesi ve özellikle de vazgeçme/ödeme halinde verilecek düşme hükümleri bakımından yararlı olacaktır.

5. Çek Kanunun 5/1 maddesinde yargılama sırasında verilen tedbir niteliğindeki çek yasağı kararlarına İİK'nın 353. maddesindeki usule göre itiraz yolunun açık olduğu belirtilmektedir. Verilecek adli para cezaları bakımından öngörülmüş özel bir kanun yolu yoktur. Fıkranın devamında yer alan İİK'nın 353. maddesine yapılan atıf da özel düzenleme değildir zira İİK'nın 353. maddesinde disiplin hapsi ve tazyik hapsi kararlarına yönelik itiraz yolu düzenlenmiş adli para cezasına ilişkin kanun yolu düzenlenmemiştir.

Bu durumda CMK'nın genel hükümlerinin uygulanması gereklidir. CMK'nın genel hükümleri uyarınca, belirlenen netice ceza 3,000 lirayı geçmiyor ise hüküm kesin nitelikte, 3,000 lirayı geçen hükümler ise istinafa tabi olmalıdır.

Bölge Adliye Mahkemelerinin kurulmasından önce Yargıtay, 3,000 lirayı geçmeyen adli para cezasının yanı sıra güvenlik tedbiri (örneğin sürücü belgesine geçici el koyma) kararı verilmesi halinde, ceza miktarına bakılmaksızın hükmün temyize tabi olacağını benimsemişti. Bu içtihadın bölge adliye mahkemeleri tarafından da benimsenmesi halinde, adli para cezasının yanı sıra güvenlik tedbiri (çek keşide etme yasağı) verildiğinden, ceza miktarı 3,000 lirayı geçmese de hükmün istinafa tabi olacağı görüşü ileri sürülebilir. Böyle bir görüşün ileri sürülmesi ve uygulanması durumunda ceza miktarı ne olursa olsun tüm hükümlerde çek keşide yasağı olacağından hükmün istinafa tabi olması gereklidir.

6. Çek Kanununda öngörülen cezanın alt sınırı gösterilmemiş. Bu durumda genel hükümleri düzenleyen TCK'nın 52/1 maddesi uyarınca adli para cezasının alt sınırının 5 gün olduğu dikkate alınmalıdır. Cezanın üst sınırı 5941 sayılı Kanunda 1,500 gün adli para cezası olarak düzenlenmiştir.

7. Hakim temel cezayı belirlerken, TCK'nın 61. maddesi uyarınca, suçun işleniş biçimine, sanığın kastının yoğunluğuna suç konusu çekin değerine bakacak ve 5 gün ile 1,500 gün arasında bir gün para cezası belirleyecektir. Gün miktarı belirlenirken, sanığın belirlenen para cezasını ödememesi halinde belirlenen gün kadar hapsedileceği dikkate alınmalı ve gün miktarı buna göre belirlenmelidir.

Belirlenen ceza üzerinden TCK'nın 62. maddesi uyarınca takdiri indirim yapılmasına engel bir hüküm bulunmamaktadır.

8. Bu şekilde belirlenen gün para cezası, TCK'nın 52/2 maddesi uyarınca, sanığın ekonomik ve diğer şahsi halleri göz önüne alınarak, günlüğü 20 lira ile 100 lira arasında bir miktar ile (genel uygulama 20 lira ile çarpmak şeklinde) çarpılıp adli para cezası miktarı bulmalıdır.

9. Bu şekilde bulunan miktar, çek bedelinin karşılıksız kalan miktarı ile çekin üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanuni ibraz tarihinden itibaren işleyecek 3095 sayılı Kanuna göre ticari işlerde temerrüt faizi oranı üzerinden hesaplanacak faizi, takip ve yargılama gideri toplamını geçiyor ise sorun yoktur. Netice ceza belirlenmiştir. Bu miktarı geçmiyor ise ceza belirlenen miktara çıkarılmalıdır.

10. Çek Kanununda cezanın bireyselleştirilmesi, taksitlendirilmesi konularında özel bir düzenleme yok. Bu nedenle TCK'nın 52/4 maddesi uyarınca taksitlendirme yapılması mümkündür.

11. Cezanın belirlenmesinden sonra güvenlik tedbiri olarak düzenlenen çek yasağı konusunda da hüküm kurulmalıdır. 5941 sayılı Kanun uyarınca çek yasağı hem çeki keşide eden için hem de adına çek keşide edilen tüzel kişi için verilmelidir.

12. Yargılama sırasında tedbir olarak çek keşide etme yasağı verilmesine ilişkin düzenleme gözden uzak tutulmamalıdır. Bu konuda bir talep olması gerekli değildir. Tensiple birlikte tedbir kararı verilmesi yararlı olacaktır.

Bu açıklamalar ışığında benim örnek kabilinden kurduğum hükümleri aşağıda bilginize sunuyorum.

Konunun yeni olması ve tartışmalı noktaların bulunması dikkate alınarak örneklerde hata olabileceği unutulmadan irdelenmesi yerinde olacaktır. Aksi görüşlerinizi ve belirlediğiniz hatalı bildirmeniz halinde konuyu tartışma fırsatımız olacaktır.

Yararlı olmasını dilerim.

----------------------

Netice olarak belirlenen ceza (örnekte 3,000 TL) çek bedeli+faiz+gideri karşılıyor ise

Dosya incelendi, araştırılacak başka bir husus kalmadığından duruşmanın bittiği bildirildi.
G.D. ; Gerekçesi gerekçeli kararda açıklanacağı üzere;
1-Sanık X.X'nın, muhatabı ... Bankası olan .... keşide tarihli, ... numaralı ve ... TL bedelli çek yönünden, üzerine atılı üzerine atılı “çekle ilgili karşılıksızdır işlemi yapılmasına neden olmak” suçunu işlediği anlaşılmakla; suçu işleyiş biçimine, suç kastının yoğunluğuna, suç konusu çekin miktarına göre eylemine uyan 5941 sayılı Kanunun 5/1 maddesi uyarınca takdiren alt sınırdan uzaklaşılarak 150 gün adli para cezası ile cezalandırılmasına,

2-Sanığa verilen gün para cezasının bir günü 5237 sayılı TCK nun 52/2 maddesi uyarınca sanığın ekonomik ve diğer şahsi halleri göz önüne alınarak takdiren 20 TL den hesap edilerek sanığın NETİCETEN 3,000 TL ADLİ PARA CEZASI İLE CEZALANDIRILMASINA,

3-Sanığa verilen adli para cezasının 5237 sayılı TCK nun 52/4. maddesi gereğince sanığın ekonomik ve şahsi halleri göz önüne alınarak birer ay ara ile 10 eşit taksit halinde sanıktan tahsiline, taksitlerden birinin zamanında ödenmemesi halinde geri kalan kısmının tamamının tahsil edileceği ve ödenmeyen adli para cezasının hapse çevrileceği hususunda kendisine ihtarat yapılmasına,

4-Keşide ettiği çekin karşılığını bulundurmayan sanığa, 5941 Sayılı Çek Kanunun 6273 sayılı Kanun ile değişik 5/1 maddesi uyarınca, çek düzenleme ve çek hesabı açmaktan YASAKLANMASINA, daha önceden verilen yasaklarının DEVAMINA,

5-Sanığın kişilik özelliklerine, suç işleme hususundaki eğilimine göre ileride suç işlemekten çekineceği konusunda Mahkememizde kanaat oluşmadığından hakkında verilen cezaya yönelik olarak hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına takdiren yer olmadığına,

6-Sanığın suçu işleyiş biçimine, delil durumuna göre sanık hakkında başkaca artırım ve indirim nedenleri ile lehine olabilecek sair hükümlerin uygulanmasına takdiren yer olmadığına,

7-Sanığın, hakkında verilen hükmün kesinleşmesinden önce, karşılıksız kalan çek bedelini, çekin üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanunî ibraz tarihinden itibaren işleyecek 3095 sayılı Kanuna göre ticarî işlerde temerrüt faiz oranı üzerinden hesaplanacak faizi ile birlikte tamamen ödemesi halinde veya müştekinin şikayetten vazgeçmesi durumunda davanın düşürülmesine, ödemenin veya vazgeçmenin hükmün kesinleşmesinden sonra gerçekleşmesi halinde hükmün bütün sonuçlarıyla ortadan kaldırılmasına karar verileceğinin ihtar edilmesine,

8-Aşağıda dökümü yapılan ( ) TL yargılama giderinin sanıktan alınarak Hazineye gelir kaydına,

Dair; 5320 sayılı Kanunun geçici 2. maddesi uyarınca, verilen ceza miktarı itibarıyla kesin olmak üzere verilen karar okunup anlatıldı.

-------------------------------------------------------------------------

Netice olarak belirlenen ceza (örnekte 4,000 TL) çek bedeli+faiz+gideri karşılıyor ise

Dosya incelendi, araştırılacak başka bir husus kalmadığından duruşmanın bittiği bildirildi.
G.D. ; Gerekçesi gerekçeli kararda açıklanacağı üzere;

1-Sanık X.X'nın, muhatabı ... Bankası olan .... keşide tarihli, ... numaralı ve ... TL bedelli çek yönünden, üzerine atılı üzerine atılı “çekle ilgili karşılıksızdır işlemi yapılmasına neden olmak” suçunu işlediği anlaşılmakla; suçu işleyiş biçimine, suç kastının yoğunluğuna, suç konusu çekin miktarına göre eylemine uyan 5941 sayılı Kanunun 5/1 maddesi uyarınca takdiren alt sınırdan uzaklaşılarak 200 gün adli para cezası ile cezalandırılmasına,

2-Sanığa verilen gün para cezasının bir günü 5237 sayılı TCK nun 52/2 maddesi uyarınca sanığın ekonomik ve diğer şahsi halleri göz önüne alınarak takdiren 20 TL den hesap edilerek sanığın NETİCETEN 4,000 TL ADLİ PARA CEZASI İLE CEZALANDIRILMASINA,

3-Sanığa verilen adli para cezasının 5237 sayılı TCK nun 52/4. maddesi gereğince sanığın ekonomik ve şahsi halleri göz önüne alınarak birer ay ara ile 10 eşit taksit halinde sanıktan tahsiline, taksitlerden birinin zamanında ödenmemesi halinde geri kalan kısmının tamamının tahsil edileceği ve ödenmeyen adli para cezasının hapse çevrileceği hususunda kendisine ihtarat yapılmasına,

4-Keşide ettiği çekin karşılığını bulundurmayan sanığa, 5941 Sayılı Çek Kanunun 6273 sayılı Kanun ile değişik 5/1 maddesi uyarınca, çek düzenleme ve çek hesabı açmaktan YASAKLANMASINA, daha önceden verilen yasaklarının DEVAMINA,

5-Sanığın kişilik özelliklerine, suç işleme hususundaki eğilimine göre ileride suç işlemekten çekineceği konusunda Mahkememizde kanaat oluşmadığından hakkında verilen cezaya yönelik olarak hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına takdiren yer olmadığına,

6-Sanığın suçu işleyiş biçimine, delil durumuna göre sanık hakkında başkaca artırım ve indirim nedenleri ile lehine olabilecek sair hükümlerin uygulanmasına takdiren yer olmadığına,

7-Sanığın, hakkında verilen hükmün kesinleşmesinden önce, karşılıksız kalan çek bedelini, çekin üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanunî ibraz tarihinden itibaren işleyecek 3095 sayılı Kanuna göre ticarî işlerde temerrüt faiz oranı üzerinden hesaplanacak faizi ile birlikte tamamen ödemesi halinde veya müştekinin şikayetten vazgeçmesi durumunda davanın düşürülmesine, ödemenin veya vazgeçmenin hükmün kesinleşmesinden sonra gerçekleşmesi halinde hükmün bütün sonuçlarıyla ortadan kaldırılmasına karar verileceğinin ihtar edilmesine,

8-Aşağıda dökümü yapılan ( ) TL yargılama giderinin sanıktan alınarak Hazineye gelir kaydına,

Dair; yüzüne karşı karar verilenler için bugünden itibaren, yokluğunda karar verilenler için kararın tebliğinden itibaren yedi gün içinde Mahkememize verilecek dilekçe veya tutanağa geçirilecek beyan ile gidilebilecek ve İzmir Bölge Adliye Mahkemesi tarafından incelenecek olan istinaf yolu açık olmak üzere (istinaf yoluna başvurulmadığı takdirde kararın kesinleşeceği ve yerine getirileceği ihtar edilerek) verilen karar okunup anlatıldı.

-----------------------------------------------------------------------

Netice olarak belirlenen ceza çek bedeli+faiz+gideri karşılamadığında ceza miktarını yükseltme biçimi

Dosya incelendi, araştırılacak başka bir husus kalmadığından duruşmanın bittiği bildirildi.

G.D. ; Gerekçesi gerekçeli kararda açıklanacağı üzere;
1-Sanık X.X'nın, muhatabı ... Bankası olan .... keşide tarihli, ... numaralı ve ... TL bedelli çek yönünden, üzerine atılı üzerine atılı “çekle ilgili karşılıksızdır işlemi yapılmasına neden olmak” suçunu işlediği anlaşılmakla; suçu işleyiş biçimine, suç kastının yoğunluğuna, suç konusu çekin miktarına göre eylemine uyan 5941 sayılı Kanunun 5/1 maddesi uyarınca takdiren alt sınırdan uzaklaşılarak 300 gün adli para cezası ile cezalandırılmasına,

2-Sanığa verilen gün para cezasının bir günü 5237 sayılı TCK nun 52/2 maddesi uyarınca sanığın ekonomik ve diğer şahsi halleri göz önüne alınarak takdiren 20 TL den hesap edilerek sanığın 6,000 TL adli para cezası ile cezalandırılmasına,

3-Sanık hakkında belirlenecek olan adli para cezasının miktarı, 5941 sayılı Kanunun 5/1 maddesi uyarınca çek bedelinin karşılıksız kalan miktarı, çekin üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanuni ibraz tarihinden itibaren işleyecek 3095 sayılı Kanuna göre ticari işlerde temerrüt faizi oranı üzerinden hesaplanacak faizi ile takip ve yargılama gideri toplamından az olamayacağından, sanığın NETİCETEN 92,715 TL ADLİ PARA CEZASI İLE CEZALANDIRILMASINA,

4-Sanığa verilen adli para cezasının 5237 sayılı TCK nun 52/4. maddesi gereğince sanığın ekonomik ve şahsi halleri göz önüne alınarak birer ay ara ile 10 eşit taksit halinde sanıktan tahsiline, taksitlerden birinin zamanında ödenmemesi halinde geri kalan kısmının tamamının tahsil edileceği ve ödenmeyen adli para cezasının hapse çevrileceği hususunda kendisine ihtarat yapılmasına,

5-Keşide ettiği çekin karşılığını bulundurmayan sanığa, 5941 Sayılı Çek Kanunun 6273 sayılı Kanun ile değişik 5/1 maddesi uyarınca, çek düzenleme ve çek hesabı açmaktan YASAKLANMASINA, daha önceden verilen yasaklarının DEVAMINA,

6-Sanığın kişilik özelliklerine, suç işleme hususundaki eğilimine göre ileride suç işlemekten çekineceği konusunda Mahkememizde kanaat oluşmadığından hakkında verilen cezaya yönelik olarak hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına takdiren yer olmadığına,

7-Sanığın suçu işleyiş biçimine, delil durumuna göre sanık hakkında başkaca artırım ve indirim nedenleri ile lehine olabilecek sair hükümlerin uygulanmasına takdiren yer olmadığına,

8-Sanığın, hakkında verilen hükmün kesinleşmesinden önce, karşılıksız kalan çek bedelini, çekin üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanunî ibraz tarihinden itibaren işleyecek 3095 sayılı Kanuna göre ticarî işlerde temerrüt faiz oranı üzerinden hesaplanacak faizi ile birlikte tamamen ödemesi halinde veya müştekinin şikayetten vazgeçmesi durumunda davanın düşürülmesine, ödemenin veya vazgeçmenin hükmün kesinleşmesinden sonra gerçekleşmesi halinde hükmün bütün sonuçlarıyla ortadan kaldırılmasına karar verileceğinin ihtar edilmesine,

9-Aşağıda dökümü yapılan ( ) TL yargılama giderinin sanıktan alınarak Hazineye gelir kaydına,

Dair; yüzüne karşı karar verilenler için bugünden itibaren, yokluğunda karar verilenler için kararın tebliğinden itibaren yedi gün içinde Mahkememize verilecek dilekçe veya tutanağa geçirilecek beyan ile gidilebilecek ve İzmir Bölge Adliye Mahkemesi tarafından incelenecek olan istinaf yolu açık olmak üzere (istinaf yoluna başvurulmadığı takdirde kararın kesinleşeceği ve yerine getirileceği ihtar edilerek) verilen karar okunup anlatıldı.