ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Anayasa Mahkemesi Başkanlığından:

Esas Sayısı: 2012/64 (Siyasi Parti Mali Denetimi)

Karar Sayısı : 2013/98

Karar Günü : 11.6.2013

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

Milliyetçi ve Muhafazakar Partinin 2011 yılı kesin hesabının incelenmesidir.

II- İLK VE ESAS İNCELEME

Milliyetçi ve Muhafazakar Partinin, Anayasa Mahkemesine verdiği 2011 yılı kesin hesabına ilişkin belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren ve Raportör Selim ERDEM tarafından heyete sunulan ilk ve esas inceleme raporu, Anayasa ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ve diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü hükümleri uyarınca, partinin 2011 yılı kesin hesabının incelenmesine ilişkin olarak 20.2.2013 gününde yapılan ilk inceleme toplantısında;

“Milliyetçi ve Muhafazakar Partinin 2011 yılı kesin hesabının incelenmesi sonucunda; 2011 yılı itibariyle genel merkez ile birlikte 72 ilde teşkilatlanan Partinin, 2011 yılı kesin hesabını Anayasa Mahkemesine 5.7.2012 tarihinde verdiği ve sadece genel merkeze ilişkin cetvelleri gönderdiği, 72 il örgütünün ise herhangi bir gelir ve giderinin bulunmadığını bildirdiği tespit edilmiştir.

2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun; 60. maddesinde, siyasi partilerin tutmak zorunda oldukları defterler sayılarak, bu defterlerin teşkilatın bağlı bulunduğu seçim kurulu başkanı tarafından mühürlenip tasdik edileceği; 61. maddesinde, siyasi partilerin elde edebilecekleri gelirler sıralanarak, siyasi partilerin gelirlerinin amaçlarına aykırı olamayacağı; 69. maddesinde, bir siyasi partinin bütün gelirlerinin, o siyasi partinin tüzelkişiliği adına elde edileceği; 70. maddesinde, siyasi partilerin giderlerinin amaçlarına aykırı olamayacağı ve bir siyasi partinin bütün giderlerinin, o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılacağı; 74. maddesinde, siyasi partilerin kesin hesaplarını Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesine vermesinin zorunlu olduğu; 111. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde, siyasi partilerin 74. madde hükümlerine aykırı hareket eden sorumluları hakkında üç aydan altı aya kadar hafif hapis ve onbeş milyon liradan otuz milyon liraya kadar hafif para cezası verileceği; 111. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde de yapılan inceleme ve araştırmaları engelleyen ve istenen bilgileri vermeyen parti sorumluları hakkında altı aydan bir yıla kadar hapis ve altmış milyon liradan az olmamak üzere ağır para cezası verileceği hüküm altına alınmıştır.

Siyasi partilerin teşkilatlandıkları il, ilçe ve beldelerde faaliyetlerini yürütecekleri başkanlıklarının bulunması gerekir. Parti teşkilatlarının faaliyetlerinde kullanacakları bu yerler partilerin kendilerine ait olabileceği gibi kiralık olarak da kullanılabilecektir. Şayet, parti yetkililerine ait veya bunların kendilerinin kullandıkları yerlerde faaliyet gösterilir ise bu takdirde kira sözleşmesi düzenlenerek isabet eden tutarın partiye bağış geliri ve karşılığının da kira gideri olarak kaydedilmesi gerekir. Böylece, söz konusu bedellerin parti tüzelkişiliği adına hesaplara dâhil edilmesi sağlanmış olacaktır.

Ayrıca, partilerin il, ilçe ve belde başkanlıklarının hayatın olağan akışı gereği kira, su, elektrik, telefon, kırtasiye, tutulacak defterlerin satın alınması vb. bir takım genel yönetim giderlerini yapacağı açıktır.

2820 sayılı Kanun’un 69. ve 70. maddesinde yer alan, bir siyasi partinin bütün gelirlerinin ve giderlerinin o siyasi parti tüzel kişiliği adına yapılacağı yönündeki hükme göre, parti yetkililerinin genel yönetim giderlerini kendi imkânlarıyla karşılamaları mümkün değildir. Parti yetkililerinin bu şekilde yapmış oldukları gider bedellerinin partiye bağış geliri olarak, karşılığının da genel yönetim gideri olarak kaydedilerek parti tüzelkişiliği adına hesaplara dâhil edilmesi gerekir.

Partiye, 2011 yılı itibariyle teşkilatlandığı ve gelir ve giderleri bulunmadığı beyan edilen 72 il örgütünün, yapılan bu açıklamalara uygun olarak düzenlenecek kesin hesap cetvelleri ile merkez karar ve yönetim kurulu kararını göndermesi için süre verilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

Diğer taraftan; Partinin, 30.6.2012 tarihine kadar Anayasa Mahkemesine vermek zorunda olduğu 2011 yılı kesin hesabını, 5.7.2012 tarihinde vermek suretiyle 2820 sayılı Kanun’un 74. maddesi ile getirilen kurala uymadığı görülmektedir. Bu itibarla, aynı Kanun’un 111. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi uyarınca, parti sorumluları hakkında yasal işlem yapılabilmesi için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulması gerektiği sonucuna varılmıştır.

Bu nedenle;

1- Partinin 2011 yılı kesin hesabını, 2820 sayılı Kanun’un 74. maddesinde öngörülen sürede Anayasa Mahkemesine vermeyen parti sorumluları hakkında, aynı Kanun’un 111. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi uyarınca yasal işlem yapılabilmesi için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,

2- Partiye, 2011 yılı kesin hesabını yapılan açıklamalara uygun olarak sunmaması nedenlerini açıklaması ve 2820 sayılı Kanun’a uygun olarak düzenlenecek kesin hesap cetvelleri ile merkez karar ve yönetim kurulu kararını Anayasa Mahkemesine sunması için bu kararın tebliğinden itibaren 30 gün süre verilmesine,

3- Bu süre içerisinde söz konusu belgelerin gönderilmemesi durumunda; hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin oluşturulmaması ve hesabın dışında gelir ve gider yapılması, inceleme ve araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olarak değerlendirilerek, 2820 sayılı Kanun’un 111. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi uyarınca yasal işlem yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulacağının Partiye bildirilmesine,”

OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.

Parti yetkililerinin bu karara ilişkin açıklamalarını içeren 24.4.2013 günlü, 1624 sayılı cevap yazısında, Parti il ve ilçe teşkilatlarında kongre yapılmadığı, sadece Kurucular Kurulu bulunduğu, teşkilatların hiçbirinde satın alınmış veya kiralık parti binası bulunmadığı ve çalışma yapılmadığı, bu nedenle herhangi bir gelir ve giderin yapılmadığı belirtilmiştir.

Siyasi partilerin faaliyetlerini yürüttükleri genel merkez, il, ilçe ve belde başkanlıklarına ait yerler partilerin kendilerine ait olabileceği gibi kiralık olarak da kullanılabilecektir. Şayet, parti yetkililerine ait veya bunların kendilerinin kullandıkları yerlerde siyasi parti faaliyette bulunuyor ise bu takdirde kira sözleşmesi düzenlenerek isabet eden tutar partiye bağış geliri ve karşılığı da kira gideri olarak kaydedilmelidir.

Ayrıca, partilerin genel merkez, il, ilçe ve belde başkanlıklarının hayatın olağan akışı gereği kira, su, elektrik, posta, telefon, kırtasiye, tutulacak defterlerin satın alınması vb. bir takım genel yönetim giderlerini de yapması gerekir.

2.3.2010 tarihinde kurulmuş olan ve 2011 yılı itibariyle genel merkez ile birlikte 72 ilde teşkilatlanmış olan partinin, il örgütlerinin 2011 yılında herhangi bir gelir ve giderinin bulunmaması hayatın olağan akışına uygun değildir.

2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 69. maddesinde, bir siyasi partinin bütün gelirlerinin, o siyasi partinin tüzelkişiliği adına elde edileceği, 70. maddesinde de siyasi partilerin giderlerinin amaçlarına aykırı olamayacağı ve bir siyasi partinin bütün giderlerinin, o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılacağı hüküm altına alınmıştır. Bu hükümlere göre, parti yetkililerinin genel yönetim giderlerini kendi imkânlarıyla karşılamaları mümkün değildir. Parti yetkililerinin, bu şekilde yapmış oldukları gider bedellerini partiye bağış geliri olarak, karşılığını da genel yönetim gideri olarak kaydetmek suretiyle parti tüzelkişiliği adına hesaplara dâhil etmesi gerekir.

Yönetim giderlerinin hesaplarda görülmemesi kayıt dışı gelir ve gider oluşturulmuş olduğunu göstermektedir. Bu durumda, 2820 sayılı Kanun’un 69. ve 70. maddelerine aykırı davranılmış olmaktadır.

2820 sayılı Kanun’un;

73. maddesinde, “…Parti merkezi ve bağlı ilçeleri de kapsamak üzere iller teşkilatı her bütçe yılını izleyen Nisan ayı sonuna kadar, bir evvelki yıla ait uygulama sonuçlarını gösteren kesin hesaplarını hazırlarlar. İller teşkilatından gönderilenler ve parti merkezine ait olan kesin hesaplar, merkez karar ve yönetim kurulunca incelenerek karara bağlanır ve birleştirilir…”,

74. maddesinde, “Siyasi partilerin mali denetimi Anayasa Mahkemesince yapılır. Anayasa Mahkemesi, siyasi partilerin mal edinimleri ile gelir ve giderlerinin Kanuni uygunluğunu denetler…

Siyasi partilerin genel başkanları, karara bağlanarak birleştirilmiş bulunan kesin hesap ile parti merkez ve bağlı ilçeleri de kapsayan iller teşkilatının kesin hesaplarının onaylı birer örneğini Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesine ve bilgi için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına vermek zorundadırlar. Bu belgelere, ilgili siyasi partinin aynı hesap döneminde edindiği taşınmaz ve değeri yüz milyon lirayı aşan taşınır malların, menkul kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile edinim tarihlerini ve şekillerini de belirten listeleri eklenir.”,

75. maddesinde, “Anayasa Mahkemesi, kesin hesaplara ait bilgilerin belgelendirilmesini siyasi partilerden her zaman isteyebilir. Anayasa Mahkemesi denetimini evrak üzerinde yapar... Anayasa Mahkemesi denetimi sonunda, o siyasi partinin gelir ve giderlerinin doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna veya kanuna uygun olmayan gelirler ile giderler dolayısıyla da bunların Hazineye gelir kaydedilmesine karar verir.”,

111. maddesinin birinci fıkrasında da, “Siyasi partilerin;…

c) 75 inci madde gereğince yapılan inceleme ve araştırmaları engelleyen sorumluları ile aynı madde gereğince istenen bilgileri vermeyen sorumluları hakkında altı aydan bir yıla kadar hapis ve altmış milyon liradan az olmamak üzere ağır para cezası,

…verilir.”,

hükümlerine yer verilmiştir.

Siyasi partilerin parti merkezi ve iller teşkilatı tarafından hazırlanan yıllık kesin hesapları, merkez karar ve yönetim kurullarınca incelenerek karara bağlanır ve birleştirilir. Siyasi partilerin, karara bağlanarak birleştirilmiş bulunan kesin hesap ile parti merkez ve bağlı ilçeleri de kapsayan iller teşkilatının kesin hesaplarının onaylı birer örneğini Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesine verme yükümlülüğü bulunmaktadır.

Anayasa Mahkemesi, siyasi parti kesin hesaplarının denetimini, partilerin merkez karar ve yönetim kurullarınca incelenerek karara bağlanıp birleştirilmiş kesin hesaplar üzerinden yapmaktadır. Bu nedenle, siyasi parti kesin hesaplarının denetiminin yapılabilmesi için, parti merkez ve il örgütlerinin kesin hesaplarının 2820 sayılı Kanun’a uygun olarak hazırlanması ve bu kesin hesapların parti merkez karar ve yönetim kurulunca incelenerek karara bağlanması ve birleştirilmesi gerekir.

Parti, il örgütlerinin 2011 yılı kesin hesabının 2820 sayılı Kanun çerçevesinde denetiminin yapılmasını sağlayacak düzeyde bilgi ve belge ibraz etmemiştir. Bu haliyle Partinin 2011 yılı kesin hesabının incelenip denetlenmesi mümkün değildir. Bu nedenle, Parti hesabının 2820 sayılı Kanun hükümleri gereğince kabul edilmemesi ve hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin oluşturulmaması, hesabın dışında gelir ve gider yapılması, Anayasa Mahkemesine istenen bilgilerin istendiği şekliyle verilmemesi, inceleme ve araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olduğundan 2820 sayılı Kanun’un 75. ve 111. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi uyarınca gerekli işlemlerin yapılmasını temin için suç duyurusunda bulunulması gerektiği sonucuna varılmıştır.

III- SONUÇ

Milliyetçi ve Muhafazakar Partinin 2011 yılı kesin hesabının incelenmesi sonucunda;

1- Gelir ve gideri olmadığı beyan edilerek herhangi bir bilgi ve belge ibraz edilmeyen partinin 72 il örgütünün hesabının denetimi gerçekleştirilemediğinden, partinin 2011 yılı birleştirilmiş kesin hesabının 2820 sayılı Kanun’a uygun olarak sunulmadığına ve kabul edilmesinin mümkün olmadığına,

2- Anayasa Mahkemesine istenen bilgilerin istendiği şekliyle verilmemesi, hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin oluşturulmaması, hesabın dışında gelir ve gider yapılması, inceleme ve araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olduğundan, parti sorumluları hakkında 2820 sayılı Kanun’un 75. ve 111. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi uyarınca yasal işlem yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,

11.6.2013 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.