1957 – 1960 Yılları arasında Saimbeyli Ortaokulu öğrenciliğimde ( okul 1954 yılında açılmıştı) büyük bir kütüphane dolusu Milli Eğitim Bakanlığı Klasikleri geldi .Okuma aşkımızla tercüme kitapları okumaya çalışıyorum.Zor oluyor bir yabancı dünya , yabancı bir mantalite , yabancı yer ve şahıs adları .Ama gayretliyim .Benden bir sınıf ileride , birkaç yaş büyük Mustafa Gökçe ile yarışmaya çalışıyorum.
Yılını tam hatırlamıyorum . Bir röportaj kitabı elime geçti . adı ÇUKUROVA YANA YANA , yazarı YAŞAR KEMAL. Cumhuriyet Gazetesinde tefrika edildikten sonra kitaplaşmış.OKUDUĞUM İLK YERLİ YAZAR
1960 yıllar liseli dönem, 1962 – 65 yılları arası Kahramanmaraş Lisesi .İlkinde İNCE MEMET romanı ile karşılaştım . Sonra Yer Demir Gök Bakır ve adını hatırlayamadığım bir iki romanı daha. Yazdıktan sonra hatırladım bir diğeri ORTA DİREK.Diğer çağdaş Batı ve Rus Edebiyatıyla beraber . Ancak okuma zevkim hakkını inkar etmeyim Orhan Kemal ve Fakir Baykurt’la beraber ağırlıklı oranıyla Yaşar Kemal kaynaklıdır . O yıllar televizyon yok, doğru dürüst günlük gazete ancak akşama doğru gelir. Her bir kitabını birkaç defa okumuştum …
Yaşar Kemal’le 1967 ‘de FKF (Fikir Kulüpleri Federasyonu İstanbul Bölge Sekreterliği ) de tanıştım . Çok bir yakın olmadık..cumartesileri Kurufasulye – Pilav günümüze birkaç defa geldi .Birinde “ çocuk
lar İnce Memet 2 nin yazımı ve yayını için Erol Simavi çok büyük bir para teklif etti.Ne dersiniz yazayım mı ? “ dedi . Bir tartışma açtık . Ben yazılmaması gereğini , kitabın sonunda efsaneleştirdiğini , ikincisi ile bu büyünün bozulacağını ileri sürdüm . Aradan aylar geçti yine bir cumartesi “ çocuklar İnce Memet 2 nin tefrikası için Erol Simavi’den çok büyük bir para aldım .Yenikapı’ya gidip rakı içelim”
Dedi . Arkadaşlar gitti. Ben gitmedim. Benim için Yaşar Kemal’in büyüsü bozulmuştu .
O iki üç yıl içinde zaten başka şeyler düşünüyorduk . 1968 ve devamının hareketli günleri Üniversite İşgali , fabrika grevleri ve işgalleri, Türkiye Solunun bitmek tükenmek bilmeyen tartışmaları . Ayrışma
lar v. S. İle günlerimiz geçti . Öğrencilik bir yandan , eylem ve siyasal tartışmalat öbür yandan edebi
yat ilişkimiz son derece zayıfladı .İnce Memet 2 yi bile biraz kızgınlıktan olsa gerek okumadım.
1970 yılına kadar YÖN dergisi kadar olmasa bile sosyalist entelektüel hayatını yönlendiren ANT dergisi
nin de kurucularındandır .
Araya 12 Mart Muhtırası ve Nihat Erim zorbalığı girdi .( Adı geçen hukukçu kökenliydi. Ancak hukuk kültürü olanlar bilir CEZA HUKUKUNDA MAKABLE ( geçmişe ) ŞAMİL UYGULAMA BAŞLATMAK İSTEYEN
meşhur başbakan ) Okulu bitirdim .İstanbul’da kalma şansım kalmadı . Bu sebeple Yaşar Kemal’le kişi
sel bağlantı kurma şansımda olmadı . Çok yakın arkadaşlarımızla bile ordan oraya savrulduk . Bir kısmı ile yıllar sonra bağlantı kurduk . Hala akıbetini bilmediğim arkadaşlarımı biliyorum ..
Çok yıllar sonra , sanırım 1987 – 90 arasında Kürt Ziya’nın lokantasının kapısında karşılaştık . Kürt Ziya
nın lokantası şimdiki yeni adliyenin bulunduğu yerdeydi . Ben uzun sürmüş bir duruşma sonrası öğle yemeğine girerken .Rahmetli 4. Noter İbrahim Sarıibrahimoğlu ile yemekten çıkmışlardı . Noter bizi tanıştırmak istedi . “ Tanıyorum , ama adını bilemem “ dedi . Devamla “ devam mı delikanlı ? “ Devam dedim . Yemekten sonra bir başka duruşma derken bir araya gelemedik .
Yaşar Kemal adıyla bir başka ummadığım bir yerde Kayseri’nin Sarız ilçesinde karşılaşmıştım . Okulun bir yaz döneminde Sarız’dayım .Üvey ağabeyim Türkiye İşçi Partisinin de ilçe başkanı . Dükkanının kapısındayız . İleriden 50 – 60 yaşlarında biri geliyor . Abim “ sesini çıkarma şu adamı biraz konuşturayım “ dedi .Gelen adamın soyadı EROĞLU idi . Soyadını unutmadım . Sohbet bir süre sonra Avşar Boylarından açıldı . Uzunyayla – Çukurova ekseninde eski olayları anlattı . Adamı ilk defa görü
yorum . Kozanoğlu – Dadaloğlu hikayelerini biraz biliyorum o kadar . Adam Cumhuriyet dönemi olaylarını anlatıyor . Ben hayretle adamı dinliyorum .Anlattıklarını bir yerden biliyorum ama nerden ?
Birkaç saat sonra abim “Yaşar Ağadan haber var mı ?”diye sordu . Adam da” Bu yıllarda bizi unuttu. Eskiden mektup gönderirdi” dedi. Sonradan Yaşar Kemal’in yeniden mektuplaştığını da öğrendim .
Meğer , dinlediğim hikayeleri isim ve bölgeler farklı olsa da Yaşar Kemal’in romanlarında okumuşum. Yaşar Kemal adı söylenince uyandım..
Osmanlı zamanında zorla iskana tabi tutulan Avşar’ların en direngenleri Sarız – Uzunyayla ( Pınarbaşı
) yöresine sürülmüşler . Konar göçerlilikleri devam ettiği için , özellikle Cumhuriyet döneminde kışın Çukurova’ya iner , baharla beraber Uzunyayaylaya çıkarlarmış . Giderek Kadirli yöresinde Yaşar Kemal’le dost olmuşlar .
Yaşar Kemal’de diğer özelliklerinin yanında korkunç bir hafıza vardı . Anlatılanları sonradan yazarmış .
Bir röportajda 1951 tevkifatında bu notlarına görevlilerin el koyup önce örgütsel doküman sanarak
alıp , sonrada senin neyine gerek deyip imha ettiklerini söylemişti . Yazdıkları hatırladıklarıymış..
( devam edecek )
·
Hamiyet Nagel bekliyoruz...
·
Haydar Caner 1972 de bizleri 6.kolordu sıkıyönetim mahkemelerinde savunan Av.Teberdar Özdoğan ve av.Birsen Avşaroglu nu unutmak mümkün değil. saygılarımla.
·
Hanife Küçükyılmaz Arkası yarını bekler gibi bekliyorum..
·
Yüksel Özdoğan Yerli Her hayat bir romandır , şimdi bu yazdıklarınla iki romandan anılarınızı yazmışsınız zevkle devamını bekliyorum ... Ellerinden öpüyorum teberdar amca...
YAŞAR KEMAL ÜSTÜNE GECİKMİŞ BİR YAZI ( 2 )
Yaşar Kemal’in Kürt olduğu ve Ertuşi Kabilesinden olduğu söylenir . Diğer iddiaları şimdilik göz ardı
ederek sürdürelim . Ertuşi Kabilesi Van – Bahçesaray – Hakkari yöresinin büyük boylarındandır . Aile
sini kader sürükleyip Hemite Köyüne getirmiştir .
Ancak kendisi yaşamı ve davranışlarıyla her etniteyi bağrında bağdaştırmış , iyi bir sosyalisttir . Bunun içindir ki romanlarında Çukurova’nın , Toroslar’ın , Uzunyayla’nın ; Türkün , Kürdün , Avşarın , Çerkezin , Ermeninin , Rumun v. S. Dünyasını ( benim biraz sonra değineceğim 1925 – 1950 yılları için ) tarafsız
bir gözle yansıtmıştır . Dürüst davranmıştır .
İnce Memet 1 başlı başına bir destandır . Yaşanmış bir olay çatı olarak alınmış, dürüstçe yansıtılmış, araya roman öğeleri katılmış olmakla birlikte kimseyi incitecek bir üslup güdülmemiştir .Olayın ana
konusu Maraş’ın Göksun İlçesinde işlenen bir cinayet etrafındadır . Olay sahiden yaşanmış yörenin zenginlerinden Demiroğlu Hüseyin evinde jandarmaların arasında düşmanı eşkıya tarafından öldürülmüştür.
Demiroğlu Hüseyin Göksun İlçesinin Keklikoluk Köyünde yaşayan çevrenin feodal olarak yaftaladığı
bir kişidir .Maraş Rüştiyesini bitirmiş , kendisine kaymakamlık teklif edildiğinde ret etmiş , hayvancılık ve ticaretle iştigal etmiştir .Her yıl 500 – 700 koyun keçi yetiştirir , güzün Antakya üstünden besleyerek Halep’e götürür satar . Oradan da Kutnu kumaş alır gelir yörede satar gibi o çağlar açısın dan büyük ticaret yapıp bir hayli zengin olmuş .
Yaptığım incelemede feodal bey olmayıp , döneme göre ticaret burjuvası benzeri bir sosyal yapının
Osmanlı’daki ve Anadolu’daki bir örneğidir . Yanlışları da olmuştur . Sakıncalı ikinci bir evlilik yapmıştır . Bu vesile ile düşmanı oluşmuştur . Ama asıl düşmanlık zenginlik ve sosyal itibarını çekemeyen diğer gerçek Kürt feodallarının kendisini kıskanmasıyla yürümüştür .
Üstelik idare ile ve Mustafa Kemal’le de arası iyidir . Ve telgraf başında görüşebilmektedir . Bu hal başkalarını tedirgin eder .
Biraz ara verip çevreyi gözlemek gerek . Anadolu’nun bu yörelerinde her feodalın himaye ettiği ve elde
ettiği gelirden pay aldığı eşkiyası / eşkıyaları vardır . Eşkıya himayesini gördüğü beye hem menfaat temin eder , hem de onun infaz memuru görevini de üstlenir . Çukurova’nın en namlı ağaları da Kadirli den çıkar , her ağanın bir veya bir kaç çetesi vardır . Göksun , Sarız , Uzunyayla yöresinin Kürt feodalleri da Kadirli ölçeğinde olmasa bile aynı yoldadırlar .Marifetlerden biri de biribirinin çetesini ayartıp bir nevi transfer etmektir .
Böyle bir ortamda çok zengin olmuş , sayıca yakın akrabalarına güvenerek hoyratlaşmış Demiroğlu bir başka hata yapar . Davarını güden çobanın konağında çalışan gariban annesine olmayacak bir sebep ten işkence yapılmasını engellemez , kadın onuru ile oynandığı için intihar eder . Çobanı kinlenir ve intikam yemini eder . Üstelik asker kaçağıdır . Dağa çıkar eşkıya olur . İnce Memet bu eşkiyanın kendisidir . Asıl adı Alo olan bu eşkıya Yaşar Kemal’in kalemi , muhayyilesi ve üslubu ile İnce Memet olur . He
pimizin idolü gibi elli yıldır nesilden nesile okunur hayran olunur .
Demirolunun açık bir düşmanın oluşması Kürt Beylerinin arayıp ta bulamadığı bir fırsat olmuştur . El altından sahiplenirler . Besler , yataklık yapar , himaye ederler . Demiroğlu başlangıçta olayı küçümser Yakınları öldürülmeye başlayınca kendisi de aile gücüyle Alo’yu yok etmeye çalışır . Aileden 23 kişi öl dürülünce köyü terk eder ,Göksun’un içindeki konağına taşınır . Mustafa Kemal’e başvurur . Evine bir Jandarma karakolu kurulur.
Beyler de boş durmaz , Mustafa Kemal’e ulaşamazlar ama Jandarma komutanına ulaşmak kolaydır.
Ulaşırlar . Bir Jandarma elbisesi temin edilir . Alo jandarma kılığında konağa girer ve Demiroğlu’nu öldürür .
Daha önce de sığındığı gibi Kadirli yöresi eşkıya guruplarından birine sığınır , onlarla birlikte eşkıyalık yapar .
Yaşar Kemal’in İnce Memet’inin gerçeği budur . Ve Yaşar Kemal çatıyı zedelemeden ana malzeme olarak kurmuştur . ( İnce Memet’te ilk baskılarda dip not olarak Alo’dan söz eder )
Ben bu olayı nasıl biliyorum ? Öldürülen Demiroğlu annemin babasıdır . Dedemin düşmanı tarafından öldürüldüğünü biliyordum . Çok zengin ve beylik yaptığını da biliyordum bizim evde bu konu hemen hiç konuşulmamıştır . Bazı misafir sohbetlerinde , birkaç cümle halinde kulak dolgunluğu vardı . An
nem hiç anlatmazdı .Birinci dereceden yakınlarından 23 kişi öldürülmüştü . Ama hep yaslıydı . Güldüğünü çok az gördüm . O da ömrünün son yıllarındaydı .
Kızlarına anlattı mı ? Bilmem, biz erkek çocukları da cesaret edip soramazdık . Son yıllarda babam ka
yınbabası üzerindeki birkaç oyunu söylemişti . Diğer feodal Kürt beylerinin birinci derecedeki yakınlarından bir ikisi de bana komployu kısaca anlatmıştı. Ama kendisinin dahili olmadığını , ailesinin davranışından dolayı da üzgün olduğunu söylemişti .
Annem 1983’te öldükten sonra parçalar birleşe birleşe İnce Memet / Alo ayniyeti belirdi . Akrabalarım hala bilmezler . Gençlerin çoğu romanı okumuştur da bizim aile tarihimizle ilgisini bilemezler . Ve hala İnce Memet bizim zorbalığa karşı kahraman idolümüzdür .
Yaşar Kemal bir dergiye anlatımında Eşkıya Alo’dan söz eder .Kadirli’nin köylerinden birinde çocukları ve torunlarının yaşadığını da belirtir .
Arada bir Yaşar Kemal’le bir araya gelip ayrıntısını öğrenmeyi düşünür, ileri de fırsat olursa derdim . O fırsat hiç olmadı .Başlığı onun için GECİKMİŞ BİR YAŞAR KEMAL YAZISI olarak koydum .
Yaşar Kemal’e bu dürüstlüğünden , olayı fantezi çarpıtmalara uğratmadan anlattığı için ( ailemizle ilgili
bölümleri için ) teşekkür etmek isterdim . Toprağı bol olsun .
·
Hanife Küçükyılmaz Benim eltim dediysem annemle yasit
Hemiteli yani Yaşar Kemal'e çok yakın akraba asli Vanlidir. Dedem de Avşar ve zamanın Suriye kumaşları nı satarmıs. .Böylece duyumlar örtüşüyor hemşerim Sağol bilgi için merakla bekliyordum ..Kadirli olduğunu da yazayım eltimin yaşadığı yerin.
·
Göksu Baykal Teberdar Bey, yazınız beni etkiledi. Trajik olaylar aile bireylerini etkiler. Sizin gecikmiş teşekkürünüz okur için önemli. Ortaokulda okuduğum İnce Memed'i yeniden okuyacağım. Sizin dedeniz olarak. Kaleminize sağlık.
·
Hamiyet Nagel Arada böyle ciddi yazılar okumak iyi oluyor, öğreniyoruz, teşekkürler....Her ne kadar Mr. Kemalin kitaplarını pek tutmasamda saygım vardır ustaya. ohh hepsini okudum. Dokuz yaşında ince Memed'ini, sonra sırayla hepsini okudum....Mr. Pamuk gibi edebi yönünü çok sağlam bulmasamda Dünya beğendiğine göre vardır bir hikmeti zahar. Allah rahmet eylesin.
·
Nurettin Celmeoglu Çok güzel, hayli aydınlatıcı ve bir dönemin bölgesel feodal yapısındaki örtüleri kaldıran nefis bir yazı. Teşekkürler.
·
Mustafa Çözeli YÜREĞINE BİLEĞİNE SAĞLIK ÜSTADIM. SEVGI VE SAYGILARIMLA...
·
Bülent Algül Algül Dede soktayim ...yıllar önce bende okumustum ama bizimle bağlantısını hic duymamistim...hic kimse de bahsetmemisti...temin edip tekrar okumak istiyorum...
Av. Teberdar Özdoğan
