Olaylar
Avukat olan başvurucu, adliye girişinde meslek kimliğini ibraz etmiş ancak ikaz edilmesine rağmen çantasını X-Ray cihazından geçirmeden adliyeye giriş yapmıştır. Görevlilerce bu durum tutanak altına alınmış ve Başsavcılık İdari Yaptırım Bürosunca başvurucunun idari para cezası ile cezalandırılmasına karar verilmiştir. Başvurucunun anılan karara yaptığı itiraz sulh ceza hâkimliğince reddedilmiştir.
İddialar
Başvurucu, çantasını adliye girişindeki X-Ray cihazından geçirmediği için hakkında idari para cezasına hükmedilmesi nedeniyle özel hayata saygı hakkı ile suçta ve cezada kanunilik ilkesinin ihlal edildiğini iddia etmiştir.
Mahkemenin Değerlendirmesi
1. Özel Hayata Saygı Hakkının İhlal Edildiğine İlişkin İddia Yönünden
Somut olayda başvurucuya uygulanan idari para cezasına dayanak olarak 5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun 32. maddesi gösterilmiştir. Anılan maddeye göre yetkili makamlar tarafından adli işlemler nedeniyle ya da kamu güvenliği, kamu düzeni veya genel sağlığın korunması amacıyla hukuka uygun olarak verilen emre aykırı hareket etmek kabahat sayılmış; bu kabahatin karşılığında da idari para cezası öngörülmüştür.
Öncelikle belirtmek gerekir ki yetkili mercinin verdiği emir ya da bu emre aykırı davranışın cezalandırılması anayasal bir hakka müdahale oluşturmadığı sürece 5326 sayılı Kanun'un 32. maddesinde yer alan emre itaatsizlik kabahatinin cezalandırılabilmesi için Kanun'da öngörülen kabahatin uygulanma koşullarının somut olayda bulunup bulunmadığı ve kabahatin unsurlarının neler olması gerektiği meselesi Anayasa Mahkemesinin ilgi alanının dışındadır.
Somut olayda başsavcılığın ülkedeki terör olayları nedeniyle adliye giriş çıkışların kontrol altına alınabilmesi amacıyla adliyeye giriş çıkış yapan avukat, adliye personeli ve tüm kişilerin duyarlı kapıdan geçmek suretiyle, çanta ve eşyalarını ise X-Ray cihazından geçirerek içeriye alınması hususunda yazılı emrinin bulunduğu görülmüştür. Anayasa Mahkemesi norm denetimi kapsamında verdiği kararında, kişilerin üstü ve eşyası üzerinde yapılacak genel güvenlik kontrolü faaliyetinin Anayasa'nın 20. maddesinin ikinci fıkrasında özel güvenceye bağlanan klasik aramadan farklı olduğunu belirtmiştir (AYM, E.2018/137, K.2022/86, 30/6/2022, §§ 97-99). Başvurucunun da adliye girişinde çantasını X-Ray cihazından geçirdiğine veya bu şekilde bir zorlamaya maruz kaldığına yönelik şikâyeti söz konusu değildir.
Öte yandan 5326 sayılı Kanun'un 32. maddesi gereğince öncelikle idari yaptırım kararının kanunla açıkça yetkili kılınan idari birimler tarafından verilebileceği açıktır. Ancak somut olayda başsavcılığın emre aykırı davranış kabahati nedeniyle idari yaptırım kararı vermeye yetkili olduğuna dair bir kanuni düzenleme tespit edilememiştir. Ayrıca hâkimliğin kararında 5326 sayılı Kanun'un 32. maddesi gereğince emre aykırı davranış kabahatinin oluşması için gereken unsurlardan olan kanunla düzenlenen, daha önceden ilan edilmiş bir emrin varlığı ve kişilerin bu emre aykırı davranışlarının tespiti hususlarında herhangi bir değerlendirmede bulunulmamıştır.
Sonuç olarak başvurucunun somut olayda emre aykırılık kabahatinin unsurları oluşmaksızın kamu makamlarınca yoruma dayalı olarak idari para cezası ile cezalandırılması nedeniyle müdahalenin kanunilik şartını karşılamadığı sonucuna ulaşılmıştır.
Anayasa Mahkemesi açıklanan gerekçelerle özel hayata saygı hakkının ihlal edildiğine karar vermiştir.
2. Suçta ve Cezada Kanunilik İlkesinin İhlal Edildiğine İlişkin İddia Yönünden
Somut olayda özel hayata saygı hakkı kapsamında başsavcılığın idari yaptırım kararı verme yetkisine ilişkin kanuni bir düzenleme bulunmadığından ihlal sonucuna ulaşılmıştır. 5326 sayılı Kanun'un 32. maddesine ve anılan hüküm kapsamında yaptırım uygulanabilmesine yönelik tespitler, suçta ve cezada kanunilik ilkesi açısından da geçerlidir.
Anayasa Mahkemesi açıklanan gerekçelerle suçta ve cezada kanunilik ilkesinin ihlal edildiğine karar vermiştir.
https://www.anayasa.gov.tr/
