“Ya çocuğumda doğuştan bir kalp hastalığı varsa? O zaman ne yaparım?” Bu soru kuşkusuz her anne babayı endişelendirir bir durum. “Konjenital” yani doğuştan kalp hastalıkları, her bin doğumdan 8’inde görülüyor. Çoğu kez, kalbin normal gelişmesini bozan etkenin ne olduğu bilinmiyor ancak bazı viral hastalıkların (kızamık, kızamıkçık, kabakulak, soğuk algınlığı etkeni olan bazı mikropların), kalıtım ve kromozom anomalilerin, hamilelik sırasında kullanılan bir takım ilaçların ve alkolün kalp gelişiminde bozukluk riskini arttırdığı biliniyor. Çocuk kalp ve damar cerrahisi uzmanları, doğumsal kalp hastalıkları ile dünyaya gelen çocuğun doğru teşhis ve etkin tedavi edilmesi ile hastaların normal ya da normale yakın bir yaşam sürdürebildiğini vurguluyorlar.

Ülkemizde, yılda yaklaşık 11 bini aşkın çocuk doğumsal kalp hastalıklarıyla dünyaya gözlerini açıyor.

Alkol, kalp gelişimini bozar

Doğuştan kaynaklanan kalp hastalıkları, hamileliğin erken dönemlerinde ortaya çıkan, bebek doğduğu andan itibaren kalbinde bulunan yapısal hastalıklar arasında geliyor. Anne, baba veya yakın akrabalarda doğuştan kalp hastalığı varsa bebekte de risk artıyor. Çok çeşitleri olmakla birlikte büyük kısmını kalp odacıklarını ayıran duvarlardaki delikler, kalp kapaklarındaki ve damarlardaki darlıklar oluşturuyor. Bazı durumlarda ise kalpteki bir odacığın, kapağın, damarın hiç gelişmemiş olmasından da kaynaklanabiliyor. Medicana Hastanesi Çocuk Kalp ve Damar Cerrahisi Bölümü’nden Prof. Dr. Ali Sarıgül, çocuklarda en sık görülen kalp hastalıkları ve tedavileri ile ilgili soruları yanıtladı.

- Çocuklarda görülen kalp hastalıklarının nedenleri nelerdir?

Çocukluk çağında karşılaştığımız kalp hastalıklarını, doğumsal olanlar ve sonradan görülenler olarak sınıflıyoruz. Erişkinlerin aksine, çocukluk çağında görülen kalp hastalıklarının büyük bölümünü doğumsal kalp hastalıkları oluşturuyor. Bu çocuklar, kalpte yapısal birtakım bozukluklar ile doğuyorlar. Yapısal bozukluklar, hamileliğin çok erken dönemlerinde, çoğu kez anne henüz hamile olduğunun farkında bile olmadığı dönemde, kalbin normal gelişiminin etkilenmesi sonucu meydana geliyor. Çoğu kez kalbin normal gelişmesini bozan etkenin ne olduğu bilinmemekle birlikte bazı viral hastalıkların bunda rol oynadıkları gösteriliyor. Ayrıca kalıtım ve kromozom anomalileri de (down sendromu olan çocuklarda kalp hastalığı riski yüzde 50) doğuştan kalp hastalığı oluşması riskini artıran faktörler arasında sayılıyor.

Yine hamilelik sırasında, özellikle ilk 3 ayda kullanılan bazı ilaçların (sara ve sinir hastalıkları tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar) ve alkolün kalp gelişiminde bozukluklara neden olduğu biliniyor.

- Çocuklarda görülen kalp hastalıkları kalıtımsal mıdır?

Her anne adayı için konjenital kalp hastalığı olan bir çocuk doğurma olasılığı binde 8’dir. Eğer anne-babanın konjenital kalp hastalığı olan bir çocuğu varsa sonraki çocuklarda risk, normalin yaklaşık iki katı kadar artıyor.

Ayrıntılı muayene şart

- Çocuklarda kalp hastalıkları nasıl teşhis ediliyor?

Doğumsal kalp hastalığından şüphelenilen çocukların ayrıntılı kardiyolojik muayeneden geçirilmesi gerekir. Sonrasında EKG yapılır ve göğüs röntgeni çekilir. Kalpte üfürüm olup olmaması, röntgende kalbinde genişleme bulunup bulunmaması, akciğer damarlanması ve vücut oksijen satürasyonu gibi temel değerlendirmelerin ardından en kolay, güvenilir ve detaylı bilgi veren EKO yapılır. Çocuğa acı vermeyen EKO, kalbe gönderilen ses dalgalarının yansımalarının toplanması, bunun görüntüye çevrilmesi esasına dayanır. Bu tetkikle kalbin odacıkları, karıncıkları, kalpten çıkan ve kalbe gelen damarlar, bunların boyutları, basınçları, fonksiyonları değerlendirilebilir. Bazı durumlarda anjiyo da gerekli olabilir. Genellikle kasık bölgesinden atar veya toplardamarlar içerisine yerleştirilip, kalbe kadar ilerletilen ince bir tüp vasıtasıyla gerçekleştirilir.

- Çocuklarda görülen cerrahi kalp hastalıkları hangileridir?

Morarma yapmayan yani “asiyonotik kalp hastalıkları” ve morarma ile seyreden “siyatonik kalp hastalıkları” olarak ikiye ayırabiliriz.

‘Kilo almaz ve zayıflar’

- Çocuklarda görülen kalp hastalıklarının belirtileri nelerdir?

En çok görülen belirti nefes alıp vermede sıkıntı yaşanmasıdır. Çocuk sık sık ve zorlukla nefes alır, çabuk yorulur. Bu durum o kadar yoğun olabilir ki bebek beslenemez, kilo alamaz, hatta giderek zayıflar. Sık akciğer enfeksiyonlarına yakalanır. Bir diğer belirti ise morarmadır. Bebeklerin özellikle dudak çevreleri ve parmak uçları morarır. Biraz daha büyük çocuklarda ise çabuk yorulma, yaşıtları gibi koşup oynayamama problemi olur. Kısa zamanda ciddi hayati tehlikeyle karşı karşıya kalırlar.

TEDAV İ NEDİR?

Hastanın büyüme ve gelişmesini engellemeyen veya kendi kendine kapanma olasılığı olan küçük kalp delikleri, hafif derecede olan, ilerlemeyen damar darlıkları ya da kalp kapakçıkları ile ilgili bazı problemler dışında önemli doğumsal kalp hastalıklarının çoğunun tedavisi cerrahidir. Nispeten basit konjenital kalp hastalıkları olan çocuklar ile kompleks hastaların bir bölümü erişkin yaşa gelir, normal bir hayat sürer. Kalbin bir ya da birkaç odacığının ya da kalpten çıkan ana damarlar veya kapakçıkların gelişmediği birden fazla problemi olan hastalarda ise tam düzeltme her zaman olası değildir.