ONUR EREM / @onurerem
[email protected]
Avrupa Konseyi’nin anayasal konulardaki uzman organı Venedik Komisyonu, Türkiye’deki hukukçuların da sık sık dile getirdiği noktaya dikkat çekti; sokağa çıkma yasaklarının 5422 sayılı İl İdare Kanunu çerçevesinde ilan edilemeyeceğinin altını çizdi. Yasakların uluslararası hukuka aykırı olduğuna vurgu yaptı.
Türkiye’de uygulanan sokağa çıkma yasakları, 5422 sayılı İl İdare Kanunu kapsamında uygulanıyor. Valilik tarafından alınan karar, Türkiye’deki hukukçular tarafından sık sık itiraz konusu ediliyor. İtirazın temelini ise, ‘böylesi bir kararın. 5422 sayılı İl İdare Kanunu ile hayata geçirilemeyeceği ve valinin de bu konuda karar alma yetkisinin bulunmadığı’ oluşturuyor. Sokağa çıkma yasaklarının yalnızca Olağanüstü Hal ya da Sıkı Yönetim Kanunları kapsamında uygulanabileceği savunuluyor
Türkiye’nin de üye olduğu Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi’nin (AKPM) talebi üzerine Avrupalı uzman hukukçular tarafından hazırlanan görüş raporunda da, sokağa çıkma yasağı kararlarının, 5422 sayılı İl İdare Kanunu temelinde alınmasının doğru olmadığına dikkat çekildi. Sokağa çıkma yasağı kararlarının, Anayasa’nın olağanüstü hallerle ilgili maddeleri temelinde alınması gerektiğine işaret eden Komisyon, İl İdare Kanunu temelinde alınan sokağa çıkma yasağı kararlarının bu alanda Anayasa’nın öngördüğü yasallık koşulları ve Türkiye’nin temel haklar alanındaki uluslararası yükümlülükleriyle uyuşmadığını ifade etti.
Kaboğlu: AİHM’deki davaları etkileyecek
Komisyon, sokağa çıkma yasağı gibi istisnai hal ve kararların gereklilik ve orantılılıklarının etkin yasal denetim altına alınması amacıyla acil durumlarla ilgili yasal mevzuatın gözden geçirilmesi tavsiyesinde bulundu. Komisyon, yasal düzenleme yapılırken, sokağa çıkma yasağının uygulanış şartları ve beraberindeki hukuki ve parlamenter kontrol güvencelerinin de yasaya net olarak yansıtılmasını gerektiğini kaydetti. Strasbourg merkezli Komisyonun raporları Avrupa Konseyi, AİHM ve Avrupa Birliği tarafından referans belge olarak kullanılıyor.
Kararı BirGün’e değerlendiren anayasa hukuku uzmanı Prof. İbrahim Kaboğlu, “Venedik Komisyonu, bizim Türkiye’de aylardır söylediğimiz şeyleri teyit etti. Bu sokağa çıkma yasakları anayasaya aykırıdır. Anayasa’nın 13. ve 15. maddeleri sokağa çıkma yasağının yalnızca olağanüstü hal veya sıkıyönetim durumunda uygulanabileceğini söylüyor” dedi. Venedik Komisyonu’nun danışma niteliğinde bir organ olduğunu hatırlatan Kaboğlu, yine de Komisyon’un bu kararının uluslararası hukukta önemli bir referans olacağına dikkat çekti: “Türkiye’yi denetleme yetkisi bulunan diğer mahkemeler ve Birleşmiş Milletler’in ilgili birimleri bu görüşe önem verecektir. Ayrıca sokağa çıkma yasaklarına dair AİHM’de açılacak davalarda da bu karar önemli bir referans olacaktır”.
Hukuk devletlerinde, devlet yöneticilerinin bu tür kararları dikkate alması gerektiğini söyleyen İbrahim Kaboğlu, Türkiye’de iktidarın bu kararı da dikkate almayacağı görüşünde: “Türkiye’de iktidar, yaptırım gücü daha fazla olan Avrupa birimlerinin kararlarına bile meydan okurcasına karşı çıkarken bu kararı da dikkate almayacaktır”.