CHP’li Umut Oran, bugün Çin’de yapılacak Erdoğan-Putin görüşmesi öncesinde, 24 Kasım 2015’te Türkiye tarafından düşürülen Rusya uçağının ardından iki ülke arasında yaşanan 280 günlük krizin bilançosunu çıkardı. Hükümetin şimdi ilişkileri 24 Kasım 2015 öncesine döndürmeye çalıştığını ifade eden Oran, hükümete “Madem böyle yapacaktın, bu faturayı bize niye yükledin” diye seslendi.

Oran, krizin Türkiye ekonomisine etkilerini 4 maddede kamuoyuyla paylaştı:

1- Dış ticaret hacmi yarıya indi
Oran’ın hazırladığı çalışmada Türkiye ile Rusya arasında uçak krizinin henüz yaşanmadığı geçen yılın ilk altı ayı ile bu yılın aynı dönemi karşılaştırıldığında özellikle dış ticarette ciddi bir kan kaybı görülüyor. 2015’in Ocak-Haziran döneminde ayında yaklaşık 13 milyar dolar olan dış ticaret hacmi, bu yıl aynı dönemde yüzde 34,5’lik düşüşle 8,5 milyar dolara indi. Bunun 737,2 milyon doları Türkiye’nin Rusya’ya ihracatı, 7,8 milyar doları ise bu ülkeden yapılan ve büyük bölümü enerji ürünlerinden oluşan ithalat...

Uçak krizi sonrası Rusya’nın uyguladığı yaptırımlar yüzünden bu ülkeye yapılan ihracatta bu yıl ilk altı ayda tam yüzde 59,8 düşüş yaşandı. Rusya’dan yapılan ithalat da yüzde 30,3’lük düşüş gösterdi. Geçen yıl ilk altı ayda Rusya’ya 1,8 milyar dolarlık ihracat ve bu ülkeden 11,1 milyar dolarlık da ithalat yapılmıştı. Türkiye’nin Rusya’ya ihracatının bu ülkeden yaptığı ithalatı karşılama oranı geçen yıl ilk altı ayda yüzde 16,5 düzeyinde bulunuyordu; bu yıl yüzde 9,5’e geriledi. İlk altı aylık dönemlere göre Türkiye, Rusya’ya 1,1 milyar dolar daha az ihracat ve bu ülkeden 3,4 milyar dolar daha az ithalat yaptı; dış ticaret hacmi 4,5 milyar dolar küçüldü. Altı aylık dönemler itibariyle Türkiye’nin toplam ihracatında 2014’te 6’ncı ve 2015’de 11’inci olan Rusya, bu yıl 24’üncülüğe düştü. Rusya, ilk altı aylara göre Türkiye’nin toplam ithalatında 2014’te 1’inci, 2015’te 2’nci olurken, bu yıl Çin ve Almanya’nın ardından 3’üncülüğe geriledi. 2014’ün ilk yarısıyla karşılaştırmada ise dış ticaretteki tablo çok daha vahim. Anılan dönemde Türkiye’nin Rusya’ya ihracatı yaklaşık 3 milyar, bu ülkeden ithalatı 13,1 milyar ve ikili dış ticaret hacmi 16 milyar dolardı. Buna göre ikili dış ticaret hacmi iki yıl öncekinin yaklaşık yarısı düzeyine indi.

2- Müteahitlik sıfırlandı
Türkiye’nin yurtdışı müteahhitlik sektörü iş hacminin yaklaşık 5 milyar dolarla neredeyse dörtte birini oluşturan Rusya pazarı bu yıl altı ayda adeta sıfırlandı.

3- Turizm çöktü
Ekonomik ilişkilerde en büyük hasarın yaşandığı bir diğer alan da turizm oldu. Geçen yıl ilk altı ayda Türkiye’yi ziyaret eden Rus turistlerin 1 milyon 454 bin 618 olan sayısı, bu yıl aynı dönemde yüzde 87,4 azalarak 183 bin 828’e geriledi. Başka deyişle Türkiye’ye geçen yıla göre 1 milyon 270 bin 790 daha az Rus turist geldi. Bu da yabancı turistlerin anılan dönemde Türkiye’deki kişi başına ortalama harcama tutarı baz alındığında 1 milyar dolara yakın bir kayıp anlamına geliyor.

4- Ekonomide sorunlar büyüdü
Rusya krizi; doğrudan ihracat, turizm ve müteahhitlik sektörlerini; dolaylı olarak da bunlarla ilişkili sektörler başta olmak üzere tüm ekonomiyi olumsuz etkiledi. Kriz, yapısal sorunların büyüdüğü ve olumsuz bir konjonktürdeki ekonomideki daralma ve sorunların büyümesinde etkili oldu.

‘Bilseydik yapmazdık’ diyorlar
Uçak düşürüldüğünde, sıcağı sıcağına “Rus uçağını düşürdük” diyenlerin ekonomide sıkıntılar derinleşince “Rus uçağı olduğunu bilseydik düşürmezdik” noktasına geldiğini ifade eden Oran, “Uzun süre direndikten sonra ekonomide durdurulamayan kötüye gidiş nedeniyle “pes” edip bu ülkeden özür dilemek zorunda kaldılar. Şimdi ise olayda FETÖ bağlantısı araştırılıyor” dedi.

Mutabakat Planı’nda neler var?
280 gün süren krizin ardından Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Rusya ile ilişkileri yeniden kurma hamlesine geçtiğini ifade eden Oran, 9 Ağustos’ta St. Petersburg’da, Devlet Başkanı Putin’le yaptığı zirvede, iki ülke arasında üzerinde anlaşma sağlandığı belirtilen “mutabakat planı”nı ise şöyle özetledi:

>> İki ülke arasında (uçak krizi yüzünden duran) charter seferleri yeniden başlatılacak.
>> Tarım başta olmak üzere ikili ticarette (uçak krizi üzerine konulan) kısıtlamalar kalkacak.
>> Rusya’daki Türkiye firmalarına yaptırımlar kalkacak.
>> İki ülke arasında (daha önce var olan) vizesiz uygulamaya dönülecek.
>> (Krizde askıya alınması gündeme gelen) Akkuyu’ya stratejik proje statüsü verilecek.
>> (Kriz yüzünden duran) Türk Akımı Doğalgaz Boru Hattı Projesi görüşmeleri hızlandırılacak.
>> Türk Akımı’nın 2019’da devreye girecek şekilde inşasına başlanacak.
>> Türkiye-Rusya-Azerbaycan arasında “Üçlü İstişare Mekanizması” kurulacak.

Hesap verin!
Açıklamasının sonunda ise Oran, hükümete şöyle seslendi: Türkiye’yi yönetenler, Rusya ile yol açtıkları krizin; ihracatçıdan yaş meyve sebze üreticisine, turizm sektöründen dış müteahhide, tekstilden hazır giyim sektörüne tüm halkımızın sıkıntı yaşamasına yol açan 280 günün hesabını vermelidir!