DOĞU EROĞLU [email protected] @DoguEroglu

Özgür Suriye Ordusu (ÖSO) bünyesindeki cihatçı gruplarla Cerablus’a giren Türkiye, çatışmaların başladığı günden bu yana ilk kez Suriye’deki savaşa doğrudan müdahil oldu. Bugüne kadar ÖSO’dan Ahraruş Şam’a, Sultan Murat Tugayları’ndan Cündül İslam’a kadar çeşitli büyüklükteki cihatçı yapılara verdiği destek nedeniyle eleştirilen Ankara’nın Cerablus hamlesi Suriye denkleminde yeni bir sayfanın açılmasına yol açtı. Gözler şimdi Ankara’nın Cerablus çıkarması sonrası atacağı adımlarda. Ankara’nın yıllardır gerçekleştirmek istediği “tampon bölge”nin hayata geçip geçmeyeceği, bu ihtimal fiiliyata geçerse bölgenin niteliği kontrolünün kime bırakılacağı, ÖSO’nun geleceği ve bu yapıyla sürdürülecek ilişkinin biçimi gibi konularda büyük bir belirsizlik söz konusu. Tüm bunlarla birlikte Ankara’da Suriye için federasyon ve konfederasyon tartışmaları da yapılmaya başlandı.

Cerablus’ta ne kadar kalınacak?
Yanıtı aranan soruların başında Türk Silahlı Kuvvetleri’nin Cerablus’ta kalacağı süreyle ilgili. Yetkililer süreye dair net bir bilgi vermezken yapılan açıklamalarda gerekli görülen süre zarfında sınırın diğer yakasında bulunulacağı dillendiriliyor. Geri çekilmenin haftalar alması beklenirken, bu çekilmenin de tam olarak gerçekleştirilmeyeceği, ÖSO’ya sağlanacak destekle burada mevcudiyetini koruyacağı ifade ediliyor. Bölgenin stabilizasyonunun sağlanacağı süreye kadar TSK özel birlikleri ve kuvvetleriyle alanda olacak. TSK’nin bölgedeki varlığını bir anlamda Kürt güçlerinin sonraki hamleleri tayin edecek. TSK’nin Suriye’deki operasyonu sırasındaki temel önceliklerinden biri, sahada SDG’ yle angajman yaşamamak. İlk etapta Cerablus’ta ÖSO kuvvetleriyle koordineli çalışacak ve danışmanlık verecek küçük bir birlik bırakacak, kuvvetlerin kalanıysa en geç üç hafta içerisinde Türkiye’ye dönecek.

Yeni hamle sırası El Rai mi?
TSK’nin bölgedeki varlığını bir anlamda Kürt güçlerinin sonraki hamleleri tayin edecek. TSK’nin muhtemel hamleleri arasında Kilis-Elbeyli’nin karşısındaki Çobanbey (El Rai) sınırına manevra yaparak Azaz’a doğru ilerlemek de var. Amaç, Afrin ile Fırat arasındaki koridoru Kürt müdahalesine karşı güvenceye almak. Genişliği ve uzunluğu tartışılan bu hattın güvenliğinin de ÖSO’ya bırakılması tasarlanıyor.

Tampon bölge hayali gerçekleşiyor mu?
Ankara’nın Suriye topraklarında istediğini yapabilmesinin olmazsa olmaz koşullarından birisi sınırın diğer yakasında tutunmak. Bunun için en ideal senaryo ilk etapta güvenlik bahanesiyle “tampon bölge” oluşturmak. Tampon bölge Ankara’nın Suriye’deki çatışmaların başladığı günden bu yana dillendirdiği bir arzuydu. Cerablus harekâtı ilk kez bu hayalin gerçekleşmesine zemin hazırladı. Ancak bunu bugüne kadar yerine getiremedi. AKP hükümeti Cerablus-Azez hattındaki bölgenin Kürtlerin eline geçmemesi ve kantonlar arasındaki coğrafi bütünlüğü keserek bu alana yerleşmesi için aranan fırsat Cerablus ile ele geçmiş oldu. Olası tepki ve uluslararası aktörlerin karşı çıkması hâlinde tampon bölge, farklı formüllerle sağlanmaya çalışılacak.

Bir uzak ihtimal; federasyon
Ankara kaynaklarına göre Cerablus’a yapılan operasyon Rusya, ABD ve İran’a ek olarak, Suriye Devlet Başkanı Esad’ın da bilgisi dahilinde gerçekleştirildi. AKP iktidarının önemli isimlerince verilen “Suriye’nin toprak bütünlüğüne saygılıyız” mesajı arzulanan çözüme ilişkin ipuçlarını da barındırıyor. Öne çıkan formül; Kuzey Suriye’de federatif bir yapı. Bu plana göre, ilk adımı fiili olarak atılan tampon bölge/güvenlik koridoru. İktidara yakın basına göre MİT aracılığıyla İdlib ve Halep’ten getirilen ve ÖSO unsuru olarak tanıtılan gruplar tarafından kontrol edilecek. Bu grupların yeniden Halep’in batısındaki çatışma bölgelerine dönmesi beklenmiyor.

ÖSO yeniden ‘gözde’ mi?
Suriye’de Şam yönetimine karşı kurulan ilk yapılanma olan ÖSO, Ankara ve diğer bölge ülkelerin desteğine rağmen kısa bir süre hâkimiyetini El Nusra, IŞİD, Fetih Ordusu gibi cihatçı örgütlere kaptırdı. Son Cerablus harekâtı ile ÖSO yeniden piyasaya sürülmüş oldu. Karkamış’a getirilen ve ÖSO adı altında hareket eden kuvvetlerin Cerablus’a girerek IŞİD’den kasabayı alması yeniden bu örgütü çekim merkezi yapabilir.