Özbekistan Senatosu geçtiğimiz hafta ölen Devlet Başkanı İslam Kerimov’un yerine, 2003 yılından bu yana Başbakanlık görevini sürdüren Şevket Mirziyayev’i geçici olarak atadı. Geçici olması kalıcı olmayacağı anlamına gelmez, çünkü ülke anayasasına göre Devlet Başkanı görevini yerine getiremez durumdaysa Senato Başkanı bu görevi üç aylığına üstleniyordu. Şimdi buna gerek kalmadan bir atama yapıldığı için bu görevlendirmeye kalıcı gözüyle bakılabilir. Ancak, bölgeler ararası savaş durumu değiştirmezse. Çünkü bölgecilik Özbekistan siyasetini belirleyen en önemli unsur. Öyle ki Sovyetler Birliği döneminde de durum böyleydi. Semerkant (Kerimov buradandı), Taşkent, Fergana, Cizzak, Kaşkaderya, Harezm, Karakalpak bölgeleri arasında ciddi siyasi çekişmeler oldu hep. Bunların arasında Semerkant, Taşkent ve Fergana her zaman daha etkili oldu. Zaman zaman birbirlerini geçerek tabii. Örneğin Sovyetler döneminde önceleri Fergana etkiliydi. Daha sonra üstünlük Taşkent’ e geçti, özellikle Kruşçev döneminde ise Semerkant etkin hale geldi. Fergana’nın Sovyetler dönemindeki etkisini yitirmesinin nedeni günümüzde Özbekistan’da ciddi bir iç güvenlik sorunu haline gelen İslamcı örgütlerin yuvası olması.

Kerimov’un 27 yıl boyunca ülkeyi idare etmesindeki başarısı işte bu bölgeler arası çekişmeye son verecek akıllı bir politika izlemesiyle ilgili. Öyle ki kendi bölgesi Semerkant’ın tepkisini çekme pahasına devletin önemli kurumlarına yaptığı atamalarda bölgeler arası dengeye dikkat etti. Ölümünden sonra adı başkanlık için geçen güçlü adaylardan Rüstem İnayatov’u istihbaratın başına getirmişti örneğin.

Aileye çok yakın

İslam Kerimov’un ölümünden sonra yerine geçecek kişinin elini zayıflatmak için birtakım değişikliklere gittiği biliniyordu. Örneğin Başkanlık yetkilerini Başbakan’a ve Parlamento’ya bırakmıştı. Bu, yeni Başkan’ın Kerimov gibi “tek adam” olmasını engelleyecek bir durum. Öyle olup olmadığını göreceğiz tabii. Her ne kadar, bir dönem yerine hazırladığı, ülke içinde ve dışında bir hayli tartışmalı bir figür olan kızı Gülnara Kerimov’la arası sonradan bozulmuş da olsa, Gülnara dahil aile fertleri için ölümünden sonra koruyucu önlemler de aldı Kerimov. Çıkardığı yasalar uyarınca aile bireylerine dokunulmayacak örneğin. Bu açıdan, özellike Kerimov’un eşi Tatyana’ya çok yakın olan Mirziyayev’in seçilmesi ayrıca anlam kazanıyor.

Mirziyayev nasıl biri?

Çok sıcakkanlı olduğu söyleniyor ama emrindekilere sürekli hakaret eden bir yönetici olduğunu ileri süren çok kaynak var. 1996’dan 2001’e kadar Jizak, 2001’den Başbakan olarak atandığı 2003 yılına kadar da Semerkant Valiliği yapmış bir bürokrat yeni Başkan. Hakkındaki en korkunç iddia ise, ki insan hakları kurumlarınca dile getirildi bir çok kez, Valilik yaptığı dönemde Jiza’da öğrencilerin keten tarlasına çalıştırılmak için getirilmesini reddeden bir öğretmeni öldüresiye dövmesi de var. Kimi kaynaklar öğretmenin öldüğünü ileri sürüyor. Moskow Times’ın ortaya attığı bir iddia bu.

Mirzayev, Semerkant bölgesinden. Tarım politikaları konusunda uzman. 59 yaşında. Kerimov’dan sonra adı geçen ve serbest pazar ekonomisine inanan bir liberal olarak tanınan Oxford Üniversitesi’nden doktoralı Rustam Azimov’un, yönetimdeki “en eğitimli” isim olmasına rağmen Başkanlık’a atanmaması, ülkenin Kerimov’un çizdiği doğrultuda yönetileceğinin bir işareti sayılmalı.