10 madde üzerinde uzlaşılırken diğer maddeler yeniden görüşülmek üzere parantez içinde ve kırmızı kalemle yazıldı.

Yeni anayasa yazımı çakılmalarına 19 Ekim 2011 tarihinde başlayan Anayasa Uzlaşma Komisyonu, çalışma takviminin tamamlanmasına iki ay kaldı. Komisyon Temel Hak ve Özgürlükler bölümünden 45 madde yazdı. Ancak bu maddelerin sadece 10'unda tam uzlaşmaya varabildi. Diğer 35 maddeye ise en az bir parti itiraz etti. Bu nedenle maddeler yeniden görüşülmek üzere parantez içinde ve kırımızı yazıldı.

UZLAŞI ÇEREZ MADDELERDE

Yazımı tamalanan Temel Hak ve Özgürlükler bölümünde uzlaşılan 10 madde, 4 partinin de ortak görüşte olduğu konular. Bu maddeler toplumun ortak hassasiyetleri olan hayat hakkı, işkence ve kötü muameleye yasağı, zorla çalıştırma ve angarya yasağı, özel hayatın ve aile hayatının gizliliği, kişisel verilerin korunması, sağlık hakkı, konut dokunulmazlığı, haberleşme hürriyeti, seyahat hürriyeti ve çocuk hakları.

VATANDAŞLIK MADDESİ KIPKIRMIZI

Komisyonun en çok tartıştığı konu vatandaşlık oldu. 4 parti de ayrı ayrı tekliflerle gelince madde tamamen kırmızı yazıldı. AK Parti devlete vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkesin Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı kabul edilmesini istedi. CHP, Türk vatandaşlığının dil, din, ırk, cinsiyet, etnik köken, siyasi düşünce, felsefi inanç, mezhep ve benzeri sebeplere bağlı olmaksızın herkesin eşitlik temelinde Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olması anlamına geldiğini belirtti. MHP, "Türk devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türk'tür" ifadesini kullanırken, BDP ise "Türkiye vatandaşlığının kazanılmasında, kullanılmasında ve kaybedilmesinde dil, din, ırk, etnik köken, kültür, cinsiyet, cinsel yönelim ve benzeri farklılıklar gözetilmez. Vatandaşlığa ilişkin esaslar kanunla düzenlenir" tanımını yaptı.

ANADİLDE UZLAŞI YOK

Komisyonun çok tartıştığı ve uzlaşmaya varamadığı bir diğer konu ise anadilde eğitim. BDP anadilde eğitim hakkı isterken, MHP buna kesin bir şekilde karşı çıktı ve eğitim dilinin Türkçe olmasında ısrar etti. CHP, konuya biraz daha yumuşak yaklaştı. Eğitim dilinin Türkçe olmasını ancak isteyenin anadilini öğrenme hakkına sahip olmasını önerdi. AK Parti ise eğitim dilinin anayasal bir sorun olmadığını ve kanunlarla düzenlenebileceğini belirtti.

Komisyon 'siyasi parti hürriyeti' maddesinde de uzlaşamadı. Parti kapatmanın zorlaşmasını isteyen AK Parti, "şiddeti destekleyen odak" olması halini istisna tuttu. Kapatma kararının TBMM'nin 5'te 3 çoğunlukla vereceği onaya bağlı olmasını teklif etti. CHP laiklik vurgusu yaparken, MHP siyasi partilerin terörü teşvik edemeyeceği hükmünün yer almasını istedi. BDP'nin önerisinde ise siyasi partilerin anayasal düzeni yıkmayı amaç edinemeyeceği hükmü yer aldı.  

Din ve vicdan özgürlüğü böldü 

Hassas maddelerin birde 'din ve vicdan özgürlüğü' maddesi. AK Parti kimsenin inancının gereklerini yerine getirdiği için kınanamayacağı, suçlanamayacağı ve farklı muameleye tabi tutulamayacağının açık bir dille anayasada yer almasını istedi. CHP devletin sosyal, ekonomik, siyasi veya hukuki temel düzenini kısmen de olsa, din kurallarına dayandıramayacağının açıkça belirtilmesini istedi. AK Parti ve MHP bu maddeye karşı çıkarken, BDP ise, ibadetin sadece 'başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması amacıyla sınırlandırılabileceği' görüşünü savundu. Madde uzlaşı olmayınca her partinin görüşü şeklinde kırmızı yazıldı.

10 bölümden oluşacak 

Toplam 10 bölümden meydana gelecek yeni anayasada yer alacak bölümler şunlar: “Temel hak ve özgürlükler; yasama, yürütme, idare ve kamu hizmetleri, yargı, mali ekonomik ve sosyal hükümler, başlangıç, genel hükümler ve temel ilkeler, diğer hükümler ve geçici hükümler.”

2013’e sarkacağı kesin

İlk bölümü tamamlayan komisyon tatil bitimi çalışmalarına kaldığı yerden devam edecek. Ancak CHP'nin itirazı var. CHP, Temel Hak ve Özgürlükler bölümündeki uzlaşılamayan maddelerin yeniden müzakere edilmesini ve uzlaşı sağlanmadan diğer bölümlere geçilmemesini talep ediyor. Bu talebini de yapılacak ilk toplantıda gündeme getirmeye hazırlanıyor. Diğer 3 parti ise CHP ile aynı görüşte değil. Çalışmaların devam etmesini ve yıl sonuna kadar anayasanın büyük oranda şekillenmesini istiyorlar. 4 parti de yeni anayasanın yıl sonuna kadar bitirilmesinin mümkün olmadığı görüşünde. AK Parti, MHP ve BDP 130 maddeden oluşması beklenen yeni anayasanın en azından ihtilaflı da olsa yazımını yıl sonuna kadar tamamlamayı hedefliyor. Maddelerdeki ihtilafların giderilmesinin ise yazım çalışmalarının sonuna bırakılması gerektiği görüşünü paylaşıyor.

Haber: Çetin ÇİFTÇİ/ BUGÜN GAZETESİ