Prostat kanseri, kan serumundan bakılan ve “ProPSA” olarak adlandırılan yeni yöntemle biyopsiye gerek kalmadan yüksek oranda teşhis edilebiliyor

Pros­tat mu­aye­ne­sin­de en önem­li ve­ri­ler­den bi­ri; kan se­ru­mun­dan ba­kı­lan PSA ve fPSA (fre­e-ser­best-PSA), /t(to­tal) PSA ora­nı­dır. Gü­nü­müz­de bu pa­ra­met­re­ler pros­tat has­ta­lık­la­rı­nın iyi huy­lu-kö­tü huy­lu ay­rı­mı­nın ya­pıl­ma­sın­da yay­gın ola­rak kul­la­nıl­mak­ta­dır.
Fa­kat ba­zı du­rum­lar­da bu ayı­rım net ola­rak ya­pı­la­ma­mak­ta ve his­to­pa­to­lo­jik tet­kik için USG eş­li­ğin­de pros­tat bi­yop­si­si ya­pıl­ma­sı ge­rek­mek­te­dir.
Ya­pı­lan ça­lış­ma­lar­da bu bi­yop­si­le­rin bü­yük bir kıs­mın­da kan­ser çık­ma­dı­ğı gö­rül­müş­tür. Bu ne­den­le pros­tat kan­se­ri­ni da­ha öz­gül teş­his ede­bi­le­cek, tet­kik ara­yı­şı sü­re gel­miş­tir. Son yıl­lar­da kan se­ru­mun­dan ba­kı­lan ve “P­roP­SA­” ola­rak ad­lan­dı­rı­lan bir pa­ra­met­re kul­la­nıl­ma­ya baş­lan­mış­tır. Bu ko­nu hak­kın­da mer­ke­zi­miz bio­kim­ya di­rek­tö­rü Dr. Ay­ten Us­lu­’nun bil­gi­le­ri­ne baş­vur­duk…

PSA ne­den ar­tar?
Ge­liş­miş ül­ke­ler­de pros­tat kan­se­ri er­kek kan­ser­le­ri sı­ra­la­ma­sın­da 2-4’ün­cü sı­ra­da yer al­mak­ta­dır. Er­kek kan­ser­le­ri­nin yüz­de 10’u­nu oluş­tu­rur. PSA yal­nız­ca pros­tat be­zi epi­te­lin­den sal­gı­la­nır. Nor­mal ola­rak sa­de­ce se­mi­nal sı­vı­da bu­lu­nur. Hüc­re bü­tün­lü­ğü bo­zul­du­ğun­da ka­na ka­rı­şır. Pros­tat Spe­si­fik An­ti­jen (PSA), pros­tat kan­se­rin­de yay­gın ola­rak kul­la­nı­lan tü­mör be­lir­te­ci­dir. Bu­nun­la be­ra­ber, 10 ng/mL’­nin al­tın­da po­zi­tif ön­gö­rü de­ğe­ri­nin ve öz­gül­lü­ğü­nün bu has­ta­lık için dü­şük ol­ma­sı genellikle sa­kın­ca ya­rat­mak­ta­dır. Çün­kü yaş­lan­ma so­nu­cu ve­ya BPH’­de (iyi huy­lu pros­tat bü­yü­me­si), pros­tat il­ti­ha­bı (pros­ta­tit), pros­tat is­ke­mi­si ve/ve­ya in­fakt gi­bi do­ku bü­tün­lü­ğü­nün bo­zul­du­ğu du­rum­lar­da, id­rar re­tan­si­yo­nu ve üret­ral gi­ri­şim­le de ar­tar.

Ge­rek­siz bi­yop­si­ye son
Ay­rı­ca par­mak mu­aye­ne­si son­ra­sı er­ken dö­nem­de PSA­’da ar­tış ola­bi­le­ce­ği ola­sı­lı­ğı bil­gi­le­ri­miz da­hi­lin­de­dir. Ser­best PSA /To­tal PSA ora­nı­nın kul­la­nıl­ma­sı, To­tal PSA de­ğe­ri 4-10 ng/mL ara­sın­da olan er­kek­ler­de kan­se­rin sap­tan­ma­sın­da, to­tal PSA­’ya gö­re önem­li iyi­leş­tir­me sağ­la­mak­la bir­lik­te özel­lik­le 4 ng/mLnin al­tın­da­ki dü­zey­ler­de, pros­ta­tın be­nign (iyi huy­lu) has­ta­lık­la­rı­nı kan­ser­den ayır­ma­da ye­ter­siz ka­lır.
Tek ba­şı­na To­tal PSA dü­ze­yi­nin nor­mal sı­nır­lar­dan yük­sek ol­ma­sı (4ng/mL ve üs­tü) kri­ter ola­rak alın­dı­ğın­da bi­yop­siy­le pros­tat kan­se­ri sap­ta­ma ora­nı yüz­de 25 ci­va­rın­da­dır.
Bu du­rum­da has­ta­la­rın bü­yük kıs­mı­na ge­rek­siz bi­yop­si ya­pıl­ma­sı söz ko­nu­su ol­mak­ta­dır. Ser­best PSA/PSA ora­nı­nın sı­nır de­ğe­ri yüz­de 20 ola­rak ka­bul edil­di­ğin­de ge­rek­siz bi­yop­si­ler yüz­de 38 ora­nın­da azal­tı­la­bil­miş­tir.

İyi bir tü­mör be­lir­le­yi­ci
Son yıl­lar­da pros­tat kan­se­riy­le il­gi­li ola­rak ya­pı­lan pek çok ça­lış­ma, hem yük­sek oran­da pros­tat kan­se­ri­ni ya­ka­la­ya­bi­len, hem de ge­rek­siz bi­yop­si ora­nı­nı azal­ta­bi­len ve bu­na bağ­lı ola­rak en­fek­si­yon ris­ki­ni or­ta­dan kal­dı­ran ide­al bir tü­mör be­lir­le­yi­ci­si­nin bu­lun­ma­sı­na yö­ne­lik­tir.
Bu ko­nu­da umut ve­ri­ci ol­du­ğu bir­çok araş­tır­may­la sap­ta­nan be­lir­teç p2PSA (ProP­SA) dır. PSA; proP­SA ola­rak sen­tez­le­nir ve en­zi­ma­tik par­ça­lan­ma­ya uğ­ra­ya­rak PSA­’ya dö­nü­şür. ProP­SA­’nın özel­lik­le kan­ser do­ku­sun­da art­tı­ğı his­to­kim­ya­sal bo­ya­ma­lar­la be­lir­len­miş­tir.
Kli­nik araş­tır­ma­lar­da el­de edi­len bul­gu­lar da pros­tat kan­se­ri­ni sap­ta­ma­da p2PSA’­nın doğ­ru­lu­ğu­nun, di­ğer PSA pa­ra­met­re­le­re gö­re da­ha yük­sek ol­du­ğu­nu gös­ter­mek­te­dir.
Ay­rı­ca ya­pı­lan bazı ça­lış­ma­lar ProPSA dü­ze­yi­nin kan­se­rin kli­nik öne­mi, pa­to­lo­jik ev­re­si, tü­mör hac­mi ve tü­mör sı­nıf­la­ma­sı (gra­de) ile de iliş­ki­li ol­du­ğu­nu be­lirt­mek­te­dir.

Nasıl anlaşılır?

ProP­SA­’nın yük­sek du­yar­lı­lık­la ge­liş­ti­ri­len ana­liz yön­te­miy­le bir­lik­te PSA ve ser­best PSA de­ğer­le­ri­nin ma­te­ma­tik­sel kom­bi­nas­yon şek­lin­de de­ğer­len­di­ril­me­siyle “p­hi- (pros­ta­te­he­alt­hin­dex)” ge­liş­ti­ril­miş­tir. Phi, pros­tat kan­se­ri ola­sı­lı­ğı­nı gös­te­ren önem­li bir be­lir­teç­tir.

Yük­sek phi de­ğer­le­ri­nin, yük­sek kan­ser ola­sı­lı­ğıy­la iliş­ki­li ol­du­ğu be­lir­til­mek­te­dir. Phi; yüz­de 33 spe­si­fi­te ile Ser­best PSA/To­tal PSA’­nın yak­la­şık iki ka­tı spe­si­fi­te de­ğe­ri­ne ulaş­mak­ta­dır
So­nuç ola­rak proP­SA; PSA de­ğe­ri 2-10 ng/mL ara­lı­ğın­da, ya­ni gri zon­da olan er­kek­ler­de, pros­tat kan­se­ri ile be­nign (iyi huy­lu) has­ta­lık ara­sın­da da­ha üs­tün bir ayrım sağ­la­mak­ta­dır.