İran'da yaklaşık 1 milyon kişinin çalıştığı ve ülke sanayisinin "can damarlarından" biri olarak nitelendirilen otomotiv sektörü yaptırımlar, dövizdeki dalgalanmalar ve getirilen ithalat yasağı nedeniyle zor günler geçiriyor.
İran halkı, yerli para birimi tümenin değer kaybetmesi nedeniyle elindeki birikmiş parayı altın, döviz ve arabaya yatırmaya başladı. Elindeki parayı kızgın güneşte eriyen kara benzeten halkın telaş hali tüm bu sektörlerdeki ürünlerin astronomik fiyatlara yükselmesine neden oldu.
Önde gelen otomotiv şirketi SAIPA tarafından internet üzerinden satışa çıkarılan 50 bin araç için çok kısa sürede 1 milyon 888 bin kişi başvuru formunu doldurdu ve 48 bin aracın satışı gerçekleşti. Otomobiller, yüksek peşinat ödenerek satılıyor, ancak araçlar 6 ay sonra teslim ediliyor.
Eksik parçalar ithal edilemediği için araçlar üretilemiyorAraç alanlar, marka, model ya da renk seçiminde bulunamıyor. Kapalı olarak gerçekleşen satışlarda alıcılar SAIPA'nın ürettiği Renault, Kia ve Nissan gibi modellerden hangi araç adına çıkarsa onu alıyor. Ancak otomotiv şirketlerinin 6 ay sonra teslim etmek üzere peşin paraya sattıkları otomobilleri eksik parçaları ithal edemedikleri için üretemiyorlar.
Yedek parça tedarikçileri ise üretim için gerekli olan malzemeleri kur farkından kaynaklanan sorunlar nedeniyle gümrükten çekemiyor. Yaklaşık 1 milyar dolarlık ham madde ve üretim için gerekli olan malzemeler uzun süredir gümrükte bekliyor. Bunun nedeni de merkez bankasının, yedek parça tedarikçilerine daha önce birinci kur yani 4 bin 200 tümenden verdiği doların farkını istemesi.
Yedek parça tedarikçileri alacakları nedeniyle ürün satmak istemiyorKonuyla ilgili AA muhabirine bilgi veren ancak adının açıklanmasını istemeyen yedek parça üreticisi firmanın müdürü, temel problemin otomotiv ile yedek parça üreticileri arasındaki alışverişten kaynaklandığını dile getirdi.
Firma müdürü, yedek parçacıların otomotiv üreticilerinden yüksek miktarda alacaklarının olduğunu o nedenle bu şirketlere ürün satmak istemedikleri bilgisini paylaştı. Otomotiv şirketlerinin hem borçlarını vermemesi hem de parçaları daha ucuza almak istemesi nedeniyle sürecin sağlıklı yürümediğini ve yedek parça üreten şirketlerin ihracat bile yaptığını söyleyen Firma müdürü, şunları kaydetti:
"Otomotiv üreticilerinin tedbir için yedek parçaları var, araç fiyatlarını artırmak için onları kullanmıyorlar. Ancak otomotiv üreticileri fiyatları istedikleri gibi artıramıyor, ona devlet kurumları karar veriyor. Yedek parçacılar ise fiyatları istedikleri gibi yükseltebiliyor. Mesela onlar için filan marka ya da model aracın fiyatının ne olduğunun bir önemi yok. Koltuğu, kapıyı ya da lastiği daha pahalıya satmaya bakıyorlar. Meselenin aslı budur."
Kalitesiz araç üretimi eleştirisiİran Meclisi Kaim Şehr Milletvekili Seyyid Ali Edyani, ülkesinin 60 yıldır kalitesiz araç ürettiğini ve halkın yerli üretimi desteklemek için boş yere vergi verdiğini söyledi.
Edyani, İran’da otomobil ithalatına uygulanan yasak hakkında, "Kalitesiz otomobil üretmek için 60 yıl vergi ödedik. Uygulanan ithalat yasağı, ihracata yönelik otomobil üretimine neden olmalıdır." ifadesini kullandı.
Ekonomide, ithalat yerine üretim esaslı bir politika izlenmesi gerektiğini dile getiren Edyani, bu sayede İran halkının kâra geçeceğini ve paralarının ceplerinde kalacağını ifade etti.
Edyani ayrıca, İran’da otomobil üreten firmaları eleştirerek, halka gerekli standartları taşımayan otomobillerin satıldığını ve halkın bu nedenle can ve mal kaybı yaşadığını vurguladı.
ABD yaptırımları çok etkili oldu, hükümetin önlemleri ise yetersiz kaldıABD Başkanı Donald Trump'ın kararıyla Amerikan Hazine Bakanlığı tarafından, 2015 yılında kaldırılan yaptırımların 7 Ağustosta uygulamaya geçirilmesi nedeniyle döviz kuru tarihi zirveye çıktı, temel gıda maddeleri ve ihtiyaç malzemeleri pahalandı, otomobil fiyatları ise astronomik rakamlara çıktı. Bunun üzerine hükümet art arda bazı önlem paketleri açıkladı, araç ithalatı yasağı da bunlardan bir tanesiydi. Temmuz ayında alınan ithalat yasağı nedeniyle yılın ilk beş ayında ithal edilen otomobil sayısı geçen senenin aynı dönemine göre üçte iki oranında düştü. Gümrük verilerine göre, geçen senenin ilk beş ayında 20 ülkeden 37 bin 623 adet otomobil alan İran, bu senin ilk beş ayında 12 bin 512 otomobil ithal etti.
İran otomotiv sektörünü hedef alan ABD'nin ilk aşama yaptırımlarının etkisiyle İran'da otomobil üretimi geçen ay yüzde 38 oranında azaldı. İran Yerli Üretim Endüstrileri Derneği Başkanı Muhammed Rıza Necefimeneş, Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Genel Sekreteri Ali Şemhani ile ülkedeki otomotiv sektörü temsilcileri arasında yapılan görüşme hakkında basına bilgi verdi.
İranlı Öğrenciler Haber Ajansı ISNA'ya konuşan Necefimeneş, yaptırım nedeniyle otomobil üretiminde ciddi düşüşle karşılaşıldığını ifade ederek, "Otomobil üretiminde geçen ay yüzde 38 oranında düşüş yaşandı." dedi.
İran Sanayi, Maden ve Ticaret Bakan Yardımcısı Muhsin Salihi Niya, otomotiv sektörünün ihtiyaç duyduğu yedek parça tedarikinin yerli otomobil üreticisi "İran Khodro" tarafından sağlanacağını duyurdu. Avrupalı otomobil üreticileri Peugeot, Renault ve Citroen gibi şirketlerin Tahran'la işbirliğini durdurması yedek parça tedarikinde sorunlarla karşılaşan ülkeyi yerli çözümlere yöneltti. Ancak aradan geçen süre içinde kalıcı bir çözüm üretilmediği gibi kriz daha da derinleşti.
Sektörün krize girmesi, yüz binlerce insanın işsiz kalmasına neden olabilir. Bu, İran’daki krizin daha da derinleşmesi anlamına geliyor.
Kaynak: AA
