Daire:HGK
Tarih:2013
Esas No:2012/14-1219
Karar No:2013/422
Kaynak:UYAP
İlgili Maddeler:HUMK 409
İlgili Kavramlar:DOSYANIN İŞLEMDEN KALDIRILMASI - DAVANIN AÇILMAMIŞ SAYILMASI
T.C.
YARGITAY
Hukuk Genel Kurulu
ESAS NO : 2012/14-1219
KARAR NO : 2013/422 Y A R G I T A Y İ L A M I
İNCELENEN KARARIN
MAHKEMESİ : İstanbul 10.Asliye Hukuk Mahkemesi
TARİHİ : 28/06/2012
NUMARASI : 2012/118 E-2012/292 K.
DAVACI : O. Y. T. İ. ve T. A.Ş. vekilleri Av. S.D.
ve Av. E.Ö.
DAVALILAR : 1-A.N.K. vekili Av. S.O.
2-T.K. ve F.N.K.
Taraflar arasındaki “İrtifak hakkının terkini” davasından dolayı yapılan yargılama sonunda; Şişli 1.Asliye Hukuk Mahkemesince davanın açılmamış sayılmasına dair verilen 30.07.2010 gün ve 2010/281 E–2010/430 K. sayılı kararın incelenmesi davalı Ayşe Necla Karadavut vekilince istenilmesi üzerine, Yargıtay 14.Hukuk Dairesinin 29.09.2011 gün ve 2011/9849 E.–2011/11172 K. sayılı ilamı ile;
(...Davacı, 49 parsel sayılı taşınmazın tapu kaydında yer alan ve 48 sayılı parsel lehine tescil edilen irtifak hakkının terkinini istemiştir.
Mahkemece, ilk oturumda davacının yargılamaya katılmaması nedeniyle dava başvuruya bırakılarak dosya işlemden kaldırılmış, 3 aylık süre içerisinde yenilenmediği gerekçesiyle de HUMK'nun 409/5.maddesi uyarınca davanın açılmamış sayılmasına karar verilmiştir.
Hükmü, davalılar kendilerine duruşma günü tebliğ edilmeden ve taraf teşkili sağlanmadan karar verilmesinin usul ve yasaya aykırı olduğunu ileri sürerek temyiz etmişlerdir.
HUMK'nun 409/5-1.maddesi "Oturuma çağrılmış olan tarafların hiçbiri gelmediği veya gelip de davayı takip etmeyeceklerini bildirdikleri takdirde dava yenileninceye kadar dosyanın işlemden kaldırılmasına karar verilir" şeklindedir. Madde metninden de anlaşıldığı gibi davanın başvuruya bırakılarak dosyanın işlemden kaldırılabilmesi için tarafların oturuma çağrılmış olmaları, diğer bir anlatımla davada taraf teşkilinin sağlanmış olması gerekir.
Somut olayda; dava dilekçesi davalılara tebliğ edilmeden ilk oturumda davacının yargılamaya katılmaması nedeniyle dosya işlemden kaldırılmış ve yenilenmediği gerekçesiyle de açılmamış sayılmasına karar verilmiştir. Usulünce taraf teşkili sağlanmadan yazılı şekilde hüküm kurulması doğru görülmediğinden kararın bozulması gerekmiştir...)
gerekçesiyle bozularak dosya yerine geri çevrilmekle, yeniden yapılan yargılama sonunda, mahkemece önceki kararda direnilmiştir.
TEMYİZ EDEN : Davalı A.N.K. vekili
HUKUK GENEL KURULU KARARI
Hukuk Genel Kurulu'nca incelenerek direnme kararının süresinde temyiz edildiği anlaşıldıktan ve dosyadaki kâğıtlar okunduktan sonra gereği görüşüldü:
Dava, tapu kaydında yer alan irtifak hakkının terkini istemine ilişkindir.
Davacı vekili, müvekkili şirkete ait İstanbul ili, Şişli ilçesi Harbiye Mahallesi 779 ada, 49 parselde kayıtlı taşınmaz aleyhine, komşu 779 ada, 48 parsel lehine tesis edilmiş bulunan irtifak hakkının takdir edilecek bedel mukabilinde ya da bedelsiz olarak kaldırılmasına karar verilmesini istemiştir.
Davalılara duruşma günü tebliğ edilmemiştir.
Mahkemece, davanın muameleden kaldırılmasına karar verildiği tarihten itibaren üç ay zarfında yenilenmediği gerekçesi ile HUMK’nun 409.maddesi gereğince açılmamış sayılmasına karar verilmiş; davalı Ayşe Necla Karadavut vekilinin temyizi üzerine, Özel Daire’ce yukarıda başlıkta yer alan gerekçeler ile karar bozulmuştur.
Yerel Mahkemece, önceki karardaki gerekçeler genişletilmek suretiyle direnme kararı verilmiş, direnme kararı davalı Ayşe Necla Karadavut vekili tarafından temyiz edilmiştir.
Hukuk Genel Kurulu önüne gelen uyuşmazlık; taraf teşkili sağlanmadan, taraflarca takip edilmediğinde bahisle dosyanın işlemden kaldırılması ve dolayısı ile davanın açılmamış sayılmasına karar verilmesinin usul ve yasaya uygun olup olmadığını noktasında toplanmaktadır.
İşlemden kaldırma ve davanın açılmamış sayılması müessesesi –mülga- 1086 sayılı HUMK’nun 409.maddesinde düzenlenmiştir.
Anılan madde gereğince; usulüne uygun biçimde çağırıldığı halde, taraflardan (veya vekillerinden) hiç biri duruşmaya gelmezse, mahkemece dava yenileninceye kadar dava dosyasının işlemden kaldırılmasına karar verilir (Mülga HUMK.m.409/1). Dosyanın işlemden kaldırıldığı tarihten başlayarak üç ay içinde yenilenmeyen davalar açılmamış sayılır ve mahkemece bu hususta kendiliğinden karar verilerek kayıt kapatılır (Mülga HUMK.m.409/5).
Öte yandan, Türk yargı sistemine göre, hukuk yargılamasında hâkim kendiliğinden bir davayı inceleyip, uyuşmazlığı çözemez. Bunun kaçınılmaz sonucu olarak da, hâkim tarafların istekleri ile bağlıdır (Mülga HUMK m.72, 75). Öyleyse–kamu düzeninin gerektirdiği haller dışında- hâkimin re'sen yargılamayı sürdürmesi olanaklı olmadığına, tarafların davayı hazırlama ve takip etmeleri gerektiğine göre, hâkimin davacının yapmadığı işlemi kendiliğinden ikmal etmesi olanaklı değildir (Davanın taraflarca hazırlanması ilkesi).
Açıklanan genel kuraldan ayrık olarak, kanunlarımızda hâkimin re’sen araştırma yapabileceği hallere de yer verilmiştir. Bu gibi hallerde olayın özelliğine göre hâkim, incelemelerin gerektirdiği masrafların taraflarca ödenmemesi halinde sonradan haksız çıkan taraftan alınmak üzere, Hazine’den karşılanmak suretiyle gereğini yerine getirebilir.(Re’sen araştırma kuralı- Mülga HUMK m.415).
Somut olayda, temyize konu dava, tapu kaydında yer alan irtifak hakkının terkini istemine ilişkin olup, yukarıda belirtildiği şekilde “re’sen araştırma kuralı” değil, olayda “davanın taraflarca hazırlanması” ilkesinin uygulanması gerektiği her türlü duraksamadan uzaktır.
O halde, (davacının), yargılamada devamlılığı sağlamak üzere dava dilekçesini ve duruşma gününün taraflara bildirilmesini sağlayacak tebliğ giderlerini yatırması gerekir. Davayı takip etmeyen ve gerekli masrafları yatırmayan davacının bu hakkını kullanması için mülga HUMK’nun 415.maddesinde yazılı işleme başvurulması, eş söyleyişle dava dilekçesinin ve duruşma gününün taraflara tebliğine yönelik masrafların Hazineden karşılanması olanaklı değildir. Yargıtay hukuk Genel Kurulunun 18.01.2012 gün ve 2011/13–701 E.-2012/6 K. sayılı ilamında da aynı hususlar ifade edilmiştir.
Diğer taraftan, Tebligat Kanununun 5.maddesinde;“Tarifede yazılı PTT ücretlerini veya dördüncü madde mucibince verilecek zaruri masrafları, hilafına bir hüküm bulunmadıkça tebliğin yapılmasını isteyen peşin olarak öder.
Tebliği çıkaracak merci tarafından tayin olunan mehil içinde gerekli masrafı vermeyen, talebinden sarfınazar etmiş addolunur. Zaruri sebeplerden dolayı bu mehle riayetsizlik halinde yeni bir mehil verilir” hükmü bulunmaktadır.
Aynı şekilde, Tebligat Tüzüğü 6/1ve 2.maddesinde de “Tarifede yazılı PTT ücretlerini veya beşinci madde mucibince verilecek zaruri masrafları, hilafına bir hüküm bulunmadıkça tebligatın yapılmasını isteyen peşin olarak öder. Tebligat masrafları kesin olarak tayin edilemezse avans olarak alınıp bilahare mahsubu yapıldıktan sonra bakiyesi iade edilir.
Tebliği çıkaracak merci tarafından tayin olunan mehil içinde gerekli masrafı vermeyen, talebinden sarfınazar etmiş addolunur. Zaruri sebeplerden dolayı bu mehile riayetsizlik halinde yeni bir mehil verilir” hükmü yer almaktadır.
Yukarıda yapılan açıklamalar ışığında somut olay değerlendirildiğinde:
Davacı vekili, 08.04.2010 tarihinde harcını yatırmak suretiyle eldeki davayı açmış, duruşma gününü kalemde tebliğ etmiş, ancak dava dilekçesi ile oturum gün ve saatinin davalıya tebliğini sağlayacak posta(tebliğ) giderini yatırmamıştır.
Yerel mahkemece, 29.04.2010 tarihli ilk celsede gelen olmadığı gerekçesiyle takip edilmeyen dosyanın mülga HUMK'nun 409/1 maddesi uyarınca işlemden kaldırılmasına karar verilmiş, işlemden kaldırma tarihinden itibaren yasal üç aylık süresi içinde yenilenmediği gerekçesiyle de 30.07.2010 tarihinde mülga HUMK'nun 409/5.maddesi gereğince davanın açılmamış sayılmasına karar verilmiştir.
Davayı takip etmeyen ve gerekli masrafları yatırmayan davacı vekilinin bu hakkını kullanması için yukarıda açıklandığı üzere mülga HUMK’nun 415.maddesinde yazılı işleme başvurması da olanaklı değildir.
O halde, Davacı tarafından dava dilekçesinin ve duruşma gününün davalılara tebliği için gerekli posta (tebliğ) giderinin yatırılmaması nedeniyle, yerel mahkemece dava dilekçesi ve duruşma günü davalıya tebliğ edilmeden, dosyanın işlemden kaldırılması ve yasal üç aylık süresi içinde dosya yenilenmediğinden, davanın açılmamış sayılmasına karar verilmesinin usul ve yasaya uygun olduğu benimsenmiş ve bu nedenle direnme kararının onanması gerekmiştir.
S O N U Ç : Davalı Ayşe Necla Karadavut vekilinin temyiz itirazlarının reddi ile direnme kararının yukarıda açıklanan nedenlerle ONANMASINA, gerekli temyiz ilam harcı peşin alınmış olduğundan başkaca harç alınmasına mahal olmadığına, 6217 sayılı Kanunun 30.maddesi ile 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na eklenen “Geçici madde 3” atfıyla uygulanmakta olan 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun 440/III.maddesi uyarınca karar düzeltme yolu kapalı olmak üzere 03.04.2013 gününde oybirliği ile karar verildi.
