29 Ekim törenlerinin Van depremi nedeniyle Hükümetçe iptal edilmiş olması, çekilen bunca acıdan, çürük binalarla, enkaz altında kalan canlardan sorumlu olan devletin bu sorumluluğunu bir gram azaltmayacağı gibi; tüm sonuçlarıyla birlikte depremi, takdir-i ilâhi olarak niteleyen riyakar devletçi zihniyeti halkın acısına da ortak yapamayacaktır. 29 Ekim, Cumhuriyet'in, (gerisini getiremese de) en azından anayasal düzeyde 'vatandaş' yapmayı başardığı depremzedeyi değil, ancak Cumhuriyet'in getirdiklerinden (ve götürdüklerinden) rahatsız olanları rahatsız eder.
29 Ekim 1923'te olan-biteni bir kez daha anımsarsak; 29 Ekim'den (ve törenlerinden) kimlerin rahatsız olabileceğini açıkça görürüz...
Bilindiği üzere; Cumhuriyetin ilanı, emperyalizmden ve köhnemiş Osmanlı Hanedanlığı'ndan kurtuluş mücadelesinin askeri ve siyasi alanda zafere ulaşmasının bir sonucudur.
Cumhuriyet'in ilanıyla birlikte yaşananları şöyle bir özetlersek...
Osmanlı Monarşik Yönetiminin Milli Mücadeleye karşı takındığı olumsuz tavır, batıdaki siyasi gelişmelere paralel olarak gelişmiştir. Fakat bu gelişmelerin sonucunda beklenilenin aksine bir Türk devleti yok olmamış rejim değiştirerek 'çağdaş' bir devlet olarak varlığını sürdürmüştür.
Mustafa Kemal Atatürk'ün ilk Cumhurbaşkanı olarak seçilmesiyle, saltanatın kaldırılmasından sonra ortaya çıkan devlet başkanlığı sorunu da çözümlenmiştir. Cumhuriyetin ilanı, halkın özgürlük ve demokrasi seviyesini yükselten inkılaplar için elverişli bir ortam hazırlamıştır.
Devletin yönetim şekli belirlenmiştir.
Meclis hükümeti sisteminden kabine sistemine geçilmiştir.
- Demokratik bir anayasayla halk egemenliği üzerinde yükselen, yeni bir yönetim biçimi olarak Cumhuriyet yönetimine geçilmiştir. Bununla birlikte;
- Saltanat ve Hilafet kaldırıldı.
- Kapitülasyonlara son verildi.
- Din ve devlet işleri birbirinden ayrıldı, laiklik ilkesi yerleştirildi.
- Köylüye toprak, makine, tohumluk vb. dağıtıldı, tarım okulları, tohum ıslah istasyonları, örnek devlet tarım çiftlikleri kuruldu, Yüksek Ziraat Enstitüsü açıldı, Ziraat Bankası aracılığıyla köylüye kredi olanakları arttırıldı.
- Anadolu'nun içlerini denizlere bağlayan yeni demiryolları yapıldı, yabancıların elindeki demiryolları bedelleri ödenerek kamulaştırıldı.
- Duyun-u Umumiye'nin elindeki petrol, tuz, şeker, kibrit, tütün tekelleri devlet tekeli haline getirildi.
- Üretim ve tüketim kooperatifleri kuruldu, kooperatifçilik teşvik edildi.
- Dış ticaret devletleştirildi.
- Ülkenin sanayileşmesi için KİT'ler kuruldu (Sümerbank, Etibank, TKİ, MTA vb.
- 5 yıllık kalkınma planları yapıldı ve uygulandı.
- Şeriat vergisi ÖŞÜR kaldırıldı.
- Tekke ve zaviyeler kapatıldı.
- Eğitim birliği temelinde eğitim parasız hale getirildi ve yaygınlaştırıldı.
- Halkın kültürel gelişimi ve örgütlenmesi için halk evleri kuruldu.
- Köy aydınlanması ve toprak sorununu çözme amacıyla köy enstitüleri planlandı, ön uygulamaları yapıldı.
- Millet mektepleri açıldı, okuma-yazma seferberliği ülkenin her yanına yayıldı.
- Fikir ve sanat eserlerini koruma yasası çıkarılarak, tarihsel ve kültürel değerler koruma altına alındı.
- Medeni Kanun kabul edilerek vatandaşlık hakları yerleştirildi.
- Yeni ticaret yasası çıkarıldı, çağdaş ticari kurumlar kuruldu.
- Soyadı Yasası çıkarıldı.
- Türk Tarih ve Türk Dil kurumları kurularak, ulusal tarihe ve Türkçeye sahip çıkıldı.
- Uluslararası takvim ve saat kabul edildi.
- Kabotaj hakkı ulusallaştırıldı, yerli üretim gümrük korumasına alındı.
- Arapça yazıdan vazgeçildi, latin alfabesi getirildi
- Toprak yasası çıkarılarak, aşiretlerin bir kısım arazileri kamulaştırıldı ve yoksul köylülere dağıtıldı.
- Kılık kıyafet yasasıyla peçe, çarşaf, sarık, fes vb. kaldırıldı.
- Ağırlık ve mesafe ölçüleri uluslararası standartlara getirildi.
- Enerji santralları, barajlar, şeker, çimento ve tekstil fabrikaları kuruldu.
- Hafta tatili Cuma'dan Pazar'a alındı.
- Ordu modernleştirildi.
- Kadın hakları geliştirildi, seçme seçilme ve çalışma hakları getirildi.
- Kültürel gelişme devlet desteğine alındı, Devlet Tiyatro, Bale ve Operası kuruldu.
- Yeni üniversiteler açıldı.
- Büyük adli reformlar yapıldı, seri mahkemeler kapatıldı, mecelle kaldırıldı.
- Defin ve mezarlık işleyişi yeni ve çağdaş kurallara bağlandı.
- Madenler devletleştirildi.
- Ormanlar ve göller kamulaştırıldı ve korumaya alındı.
- Barışçı dış politika egemen kılındı, özellikle komşu ülkelerle dostça ilişkiler geliştirildi
- Karşılıksız para basılmadan, denk bütçe her yıl gerçekleştirildi.
- Halk sağlığı ve kitle sporu geliştirildi, hastaneler, hemşire okulları ve spor tesisleri yapıldı.
- Türk tarihinin ilk nüfus sayımı yapıldı.
- Toprak envanteri çıkarıldı, kadastro örgütü kuruldu.
- Sivil havacılık geliştirildi, uçak sanayi yatırımlarına özel önem verildi.
- İletişim yatırımları yapıldı, Radyo, Telgraf ve Telefon işletmeleri kuruldu, devlet posta örgütü yeniden yapılandırıldı.
Şimdi şapkamızı önümüze koyup bir kez daha düşünelim: 29 Ekim kimleri gururlandırır, kimleri rahatsız eder?
