14 yabancı profesör ve Türkiye'den 4 akademisyenin makalelerini içeren "Yeni Anayasa İçin Yol Haritası" başlıklı bir kitap hazırlayan dernek, yeni anayasadan kendi talep ve beklentilerini dile getirdi. AHD, başlangıç metninin anayasa metni içinde yer almaması, din ve vicdan özgürlüğünü kısıtlayan hükümlere yer verilmemesi, eğitim alanındaki kılık kıyafet sorununun özgürlükçü temelde çözüme kavuşturulması tekliflerinde bulundu. 'Resmi dil Türkçedir' hükmünün korunmasıyla beraber, başka dillerde eğitim ve öğretim yapılabilmesi önerildi. 'Vatandaşlık tanımında etnik vurgudan kaçınılmalı' çağrısında bulunan dernek, disiplin mahkemesi dışındaki askeri mahkemelerin kaldırılmasıyla yargı birliğinin sağlanması talebini dile getirdi.
Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu'nun (HSYK) yapısı konusunda 12 Eylül 2010 referandumunun kazanımına işaret edilen çalışmada, 'Kurulun demokratik dönüşümü tamamlanmalı.' denildi. Yüksek Seçim Kurulu'na (YSK) da demokratikleşme yönünde neşter vurulması teklif edilirken, sivilleşme açısından da Milli Güvenlik Kurulu'nun (MGK) kaldırılması, Genelkurmay'ın Milli Savunma Bakanlığı'na bağlanması, askeri harcamaların sivillerce denetlenmesi önerileri sunuldu. Ayrıca, üniter devlet yapısına zarar vermeyecek bir hassasiyetle, yerinden yönetimlerin güçlendirilmesi ve bürokratik yapının bu yolla rahatlatılması gerektiği vurgulandı. Çalışmada, mevcut 1982 Anayasası'nda bulunan birçok maddenin aslında anayasal hüküm olmasına gerek bulunmadığının da altı çizilerek, "Bunlar, kanun hükümleri haline getirilerek anayasa daha kısa ve öz olsun." denildi. Çalışmada görüşlerini dile getiren bazı akademisyenlerse Türkiye'ye şu tavsiyelerde bulundu:
Prof. Christina Murray (Güney Afrika): Halk, hem yeni anayasa yapımında hem de sonrasında kanun yapımında süreçte olmalı. Halk doğrudan sürece katılırsa, hesap verebilir bir hükümet modeli doğar. İnsanların yasa yapım sürecinde bulunma hakkı, anayasal bir hak olmalı.
Prof. Jeffry Thomas (ABD): Yeni ve sivil bir anayasa yapmak, Türkiye'de hukukun üstünlüğünü kurmak adına büyük bir fırsat.
Prof. Maria Cahill (İrlanda): Bazen, anayasa değişiklikleri toplumda derin çatlaklara sebebiyet verebiliyor. Sürecin, çok dikkatli şekilde yürütülmesi şart.
Prof. David Pimentel (ABD): Yeni anayasa yapılırken, yeni bir kültür ve bakış açısı da tesis edilmektedir. Anayasayı yapanlar, bunun sorumluluğunun bilincinde olmalıdır.
Prof. W. Cole Durham ve Prof. Brett Scharffs (ABD): Türkiye, dini çok sıkı kontrol eden, Fransız tipi bir laiklik anlayışını benimsemiş durumda. Din özgürlüğü temel bir insan hakkıdır ve Türkiye bu konuda 'özgürleştiren' bir konum benimsemelidir.
Prof. Bevarly Baines (Kanada): Maalesef pek çok hukuk sisteminde kadın, ikinci sınıf vatandaş olarak konumlandırılıyor. Korumayı artırmak için, kadın-erkek eşitliği, anayasal hüküm olmalı.
Prof. Rod Sullivan (ABD): Güçlü bir anayasal demokraside, toplumun temel taşı aile olarak kabul edilmeli.
Prof. Conor Mahony (İrlanda): Temel insan haklarının yanı sıra 'sosyal' ve 'ekonomik' hakları da kapsayan yeni nesil haklar da, yeni anayasa ile güvence altına alınmalı.
Prof. Will Kymlicka (Kanada): Yeni anayasa ile, çok kültürlülük güvence altına alınmalı.
ZAMAN
