Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, ‘demokratikleşme amacıyla’ ilan edildiğini söylediği Olağanüstü Hâl Uygulaması (OHAL), 15 Temmuz Darbe Girişimi’nin ardından Türkiye tarihinde ilk defa ülke genelinde yürürlüğe girdi. Yürütmeye çok geniş yetkiler veren OHAL, temel hak ve özgürlüklerin kısıtlanmasına ‘güvenlik’ adına imkân tanıyor. Süreç içinde Meclis’te onaylanan ‘Kanun Hükmünde Kararnameler’ kritik bir rol oynuyor. OHAL şimdilik 3 ay süreyle ilan edilse de, TBMM tarafından her seferinde azami 4 ay süre ile uzatılabiliyor. Turgut Özal döneminde, 19 Temmuz 1987 tarihinde doğudaki 14 ili kapsayacak şekilde yürürlüğe konan OHAL, tam 46 kez uzatılmış ve 30 Kasım 2002 tarihinde kaldırılmıştı. İşte 5 soruda OHAL hakkında bilinmesi gerekenler:
1 OHAL hangi durumlarda ilan edilir?
Anayasa’nın 119. ve 120. maddeleri uyarınca hükümetin böyle bir yetkisi bulunuyor. Doğal afet, salgın hastalıklar, ağır ekonomik buhran ve yaygın şiddet olayları gerekçe gösterilerek OHAL, Cumhurbaşkanı’nın başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu’nca Milli Güvenlik Kurulu’nun (MGK) da görüşü alınarak tek seferde 6 ayı geçmemek koşuluyla ilan edilebiliyor. Karar için Meclis’ten de onay gerekiyor.
2 Olağanüstü hâl uzatılabilir mi?
Türkiye Büyük Millet Meclisi, Anayasa’nın 121. Maddesi uyarınca OHAL’i, ‘olağanüstü hâl koşullarının devam etmesi durumunda’ azami 4 ay süreyle uzatabilme yetkisine sahip.
3 Süreç nasıl işler?
Anayasa’nın 91’inci Maddesi, OHAL’de Bakanlar Kurulu’na Kanun Hükmünde Kararname (KHK) çıkarma yetkisi veriyor. OHAL’de yasama alanında yürütmenin yetkisi KHK’ler aracılığıyla artırılıyor. 91. Madde’deki, “Anayasanın ikinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleri ile dördüncü bölümünde yer alan siyasî haklar ve ödevler kanun hükmünde kararnamelerle düzenlenemez” ifadesinden önce, “Ancak sıkıyönetim ve olağanüstü hâller saklı kalmak üzere” ifadesi yer alıyor.
4 Uygulanabilecek yasaklar ve kısıtlamalar nelerdir?
OHAL’de uygulanabilecek yasakları ve tedbirleri Anayasa’nın 9. 10. ve 11. Maddeleri düzenleniyor. Alınabilecek yasakların önemli olanları şu şekilde:
