ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Anayasa Mahkemesi Başkanlığından:

Esas Sayısı    : 2010/52 (Siyasi Parti Mali Denetimi)

Karar Sayısı  : 2013/103

Karar Günü  : 25.9.2013

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

Yeni Parti 2009 yılı kesin hesabının incelenmesidir.

Yeni Parti, 19.5.2012 tarihinde Ankara’da yapılan olağanüstü kongresinde, bütün hak ve alacaklarıyla birlikte diğer bir siyasi parti olan Hak ve Eşitlik Partisi (HEPAR) ile birleşme kararı almıştır. Hak ve Eşitlik Partisi Merkez Yönetim Kurulunun 20.5.2012 gün ve 2012/6 sayılı kararıyla da birleşme talebi kabul edilmiştir.

II- İLK İNCELEME

Yeni Parti Genel Başkan vekili Ruşen ÖZMEN imzalı yazıya ek olarak gönderilen Kesin Hesap Cetveli Anayasa Mahkemesi Başkanlığına 30.6.2010 gün ve 1928 sayı ile verilmiştir.

Kesin hesapların Tüzük’e uygun şekilde kabul edildiğine dair imzalı kararının gönderilmesi 14.2.2013 gün ve 159-175 sayılı yazı ile istenmiştir.

Parti yetkilisi O. Sener AKKAYNAK 15.3.2013 günlü cevabında, “2009 takvim yılı kesin hesabı, Başkanlık Divanında görüşülerek uygun bulunmuş ve Parti Meclisine sunulmasına oybirliğiyle karar verilmiştir. 05/06/2010 tarihli genel kurulda da 2009 kesin hesabının Anayasa mahkemesine sunulmasına yine oybirliğiyle karar verilmiştir.” şeklinde cevap vermesine karşın, kesin hesabın kabul edildiğine dair imzalı kararı sunmamıştır.

2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun;

“Merkez karar, yönetim ve icra organları” başlıklı 16. maddesi, “Siyasi partilerin merkez karar, yönetim ve icra organları parti tüzüğünde belirtilen isim, şekil ve sayıda kurulur. Büyük kongrece seçilecek merkez organlarının her birinin üye sayısı 15’ten az olamaz.”,

73. maddesinin üçüncü fıkrası “İller teşkilatından gönderilenler ve parti merkezine ait olan kesin hesaplar, merkez karar ve yönetim kurulunca incelenerek karara bağlanır ve birleştirilir.” ve dördüncü fıkrası “Siyasi partilerin bütçeleri, bilançoları, gelir ve gider cetvelleri ile kesin hesaplarının nasıl düzenleneceği partilerin iç yönetmeliklerinde gösterilir.” ,

74. maddesi, “Siyasi partilerin mali denetimi Anayasa Mahkemesince yapılır. Anayasa Mahkemesi, siyasi partilerin mal edinimleri ile gelir ve giderlerinin Kanuni uygunluğunu denetler.

Siyasi partilerin genel başkanları, karara bağlanarak birleştirilmiş bulunan kesin hesap ile parti merkez ve bağlı ilçeleri de kapsayan iller teşkilatının kesin hesaplarının onaylı birer örneğini Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesine ve bilgi için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına vermek zorundadırlar. Bu belgelere, ilgili siyasi partinin aynı hesap döneminde edindiği taşınmaz ve değeri yüz milyon lirayı aşan taşınır malların, menkul kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile edinim tarihlerini ve şekillerini de belirten listeleri eklenir.”,

111. maddesinin (b) bendi, “Siyasi partilerin 74 üncü madde hükümlerine aykırı hareket eden sorumluları hakkında, üç aydan altı aya kadar hafif hapis ve onbeş milyon liradan otuz milyon liraya kadar hafif para cezası verilir.”

şeklinde düzenlenmiş ve Parti Tüzüğünün “Büyük Kongrenin Görev ve Yetkileri” başlıklı 32. maddesinde, Partinin gelir ve gider hesabını kabul büyük kongrenin görev ve yetkileri olarak sayılmış, 39. maddesinin (b) fıkrasında, büyük kongrede görüşülecek çalışma raporu, gelir gider cetvelleri ile bilanço ve kesin hesap raporunun Merkez Karar Yönetim Kurulunca büyük kongreye sunulacağı, 59. maddesinde, Parti Genel Merkezine iller teşkilatınca gönderilmiş ve Parti Genel Merkezine ait olan kesin hesapları birleştirilerek önceki yıla ait hesapların Nisan ayı sonuna kadar tamamlanacağı, Parti Merkez Teşkilatı kesin hesaplarının büyük kongrede, illerin, ilçelerin ve beldelerin kesin hesapları kendi kongrelerinde karara bağlanacağı, kesin hesabın kongrece kabul edilmesi ile ibra edilmiş olacağı, Genel Başkan’ın, karar bağlanarak birleştirilmiş bulunan kesin hesabı ile iller teşkilatının kesin hesaplarının onaylı bir örneğini Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesine ve bilgi için Cumhuriyet Başsavcılığına gönderileceği belirtilmiştir.

2820 sayılı Kanun’un 73. maddesinde, kesin hesapları karara bağlamanın Merkez Karar ve Yönetim Kurulunca olacağı belirtilmesine karşın, Kanun’da Merkez Karar ve Yönetim Kurulunun ne şekilde oluşacağına dair bir düzenleme yapılmamış, aksine organların oluşumu parti tüzüğüne bırakılmıştır. Parti Tüzüğü’nde de organların oluşum ve görevleri belirtilmiştir.

Kesin hesabı onaylamanın Tüzük’te öngörülen şekilde yapılması ve yeterli imzanın olması gerekir. Kesin hesabın Tüzük’te istenen şekilde onaylandığına dair imzalı karar sunulmamıştır.

Kesin hesapların incelenip kabul edildiğine ve birleştirildiğine ilişkin Tüzük’e uygun kararın olmaması hesabın tam olarak 2820 sayılı Kanun’un 74. maddesine uygun sunulmadığını göstermektedir. Bu bağlamda, Yeni Parti 2009 yılı kesin hesabının Parti Genel Başkanı tarafından Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesi Başkanlığına sunulması gerektiği yönündeki anılan madde ile getirilen kurala uyulmamıştır.

Kesin hesapların incelenip onaylandığına ilişkin Tüzük’e uygun olarak alınmış karar olmadığından 2820 sayılı Kanun’un 74. ve 111. maddesinin (b) bendi uyarınca yasal işlem yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulması gerekir.

Yeni Parti 2009 yılı kesin hesabının ilk incelemesi sonucunda;

1- Dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine,

2- Kesin hesaplarının incelenip onaylandığına ilişkin Tüzüğe uygun olarak alınmış karar olmadığından 2820 sayılı Kanun’un 74. ve 111. maddesinin (b) bendi uyarınca yasal işlem yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,

25.9.2013 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.

III- ESASIN İNCELENMESİ

Yeni Partinin Anayasa Mahkemesine verdiği 2009 yılı kesin hesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren Raportör Zekeriya AYDIN tarafından hazırlanan esas inceleme raporu, Anayasa ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Kanun’un ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ile diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Denetimin maddi öğelerini oluşturan defter ve belgelerde, Partinin 2009 yılı gelirleri toplamının 307.461,58 TL, giderleri toplamının 297.051,48 TL olduğu ve 10.410,11 TL nakit mevcudunun 2010 yılına devrettiği anlaşılmaktadır.

Yeni Parti 2009 yılı birleşik kesin hesabının gelir ve gider rakamlarının yukarıda açıklanan tutarlardan oluştuğu, bu hâliyle Partinin 2009 yılı birleşik kesin hesabının doğru, denk ve 2820 sayılı Kanun’a uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının kayıtlarında Partinin Afyonkarahisar, Aksaray, Amasya, Antalya, Ardahan, Artvin, Aydın, Balıkesir, Bilecik, Bursa, Çanakkale, Denizli, Düzce, Edirne, Eskişehir, Gaziantep, Giresun, Hatay, Isparta, İstanbul, İzmir, Kahramanmaraş, Karabük, Karaman, Kars, Kayseri, Kırklareli, Kocaeli, Konya, Manisa, Mersin, Rize, Sakarya, Siirt, Şırnak, Tekirdağ, Uşak, Van, Yalova, Yozgat ve Zonguldak olmak üzere toplam 41 ilde teşkilatı görülmektedir.

Parti yetkililerince sunulan birleşik kesin hesap çizelgesinin incelenmesinde, Ankara (il teşkilatı bulunmamasına karşın 6 ilçe teşkilatı bulunmaktadır.), Balıkesir, Bursa, Çanakkale, İstanbul, İzmir, Nevşehir (il teşkilatı bulunmamasına karşın 4 ilçe ve 9 belde teşkilatı bulunmaktadır.), Tekirdağ, Muğla (il teşkilatı bulunmamasına karşın 3 ilçe ve 8 belde teşkilatı bulunmaktadır.) ve Antalya teşkilatları ile ilgili gelir- giderin belirtildiği, Afyonkarahisar, Ankara, Aydın, Hatay, Kocaeli, Konya, Nevşehir, Sakarya, Uşak ve Zonguldak il teşkilatları ile ilgili kira gideri bulunmadığı, Afyonkarahisar, Aydın, Hatay, Kocaeli, Konya, Sakarya, Uşak ve Zonguldak olmak üzere toplam 8 ilin isimleri gelir gider tablosunda belirtilmiş olmasına karşın her hangi bir gelir gider rakamı belirtilmediği, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının kayıtlarında görünen Aksaray, Amasya, Ardahan, Bilecik, Denizli, Düzce, Edirne, Eskişehir, Gaziantep, Giresun, Isparta, Kahramanmaraş, Karabük, Karaman, Kars, Kayseri, Kırklareli, Manisa, Mersin, Rize, Siirt, Şırnak, Van, Yalova, Yozgat, il teşkilatları ile ilgili Parti yetkililerinin sunduğu gelir gider tablosunda herhangi bir bilgi bulunmadığı görülmüştür.

Parti yetkilileri, sadece Balıkesir il teşkilatı 2009 yılı kesin hesabını sunmuşlardır. Balıkesir il teşkilatına ait kesin hesap İl Başkanı ve İl Saymanı tarafından imzalanmamış, genel merkez genel muhasipliği tarafından imzalanmış ve onaylanmıştır. Oysa her il başkanlığına ait gelir gider kendi il başkanı ve il saymanı tarafından imzalanarak genel merkeze gönderilmeli ve genel merkezde de rakamlar konsolide edilmelidir. Gelir gideri belirtilen Ankara, Balıkesir, Bursa, Çanakkale, İstanbul, İzmir, Nevşehir, Tekirdağ, Muğla ve Antalya teşkilatlarına ait il başkanları ve il saymanları tarafından imzalanmış il kesin hesaplarının gönderilmesi ile Partinin faaliyetini sürdürdüğü 41 il, 200 ilçe ve 144 beldeye ait yerlerin kira ve mülkiyet durumunun bildirilmesi ve Parti il örgütlerinin yönetim giderlerinin (kira, su, elektrik, telefon, kırtasiye vb.) nasıl karşılandığının belgeleriyle birlikte açıklanması istenmiştir.

Parti yetkilisi, “2009 yılı içinde kuruluşu tamamlanan il sayısı kırkın üzerine çıkmıştır. Bu denli yoğun çabanın arkasında yerel ve genel seçimlere katılabilme yeter sayısına bir an önce ulaşabilme telaşı vardır. Bu amaçla bazı illerde, yasaların ve tüzüğümüzün öngördüğü asgari sayıda üye yazılması ve bu üyelerden birinin ev veya iş adresini kullanarak kuruluşun tamamlanması yoluna gidilmiş, kısaca kuruluş kâğıt üzerinde tamamlanmıştır. Ancak ne parti faaliyeti (gelir ve gideri), ne de kiralık da olsa il veya ilçe başkanlığı binası mevcut değildir. Bu il ve ilçelerin yılsonu hesapları (0) sıfır olarak gösterilmiştir.

İlçelerden illere ve illerden de merkeze bilgi aktarımında standart tablolar kullanılmış ve aynı tabloların tek bir genel merkez kesin hesabı adı altında toplanması yoluna gidilmiştir. Kesin hesap kabul kararları il veya ilçelerde alınmış ve dosyalanmış, ancak merkeze gönderilmesi istenmemiştir. Yalnızca tabloların yeni yılbaşından sonraki Mayıs ayında Merkeze bilgisayarlar yoluyla gönderilmesi sağlanmış ve Makamlarına sunulan toplu tablo bu yolla belirlenmiştir. Tablolarını posta kanalıyla da gönderen illerimizin üst yazıları “Gelen Evrak 7” dosyasında saklanmıştır.

Kuruluşu yasal olarak tamamlanmış (41) ilin tablolarında, kira gideri gösteren (örneğin Ankara, İstanbul, İzmir, Bursa vb.) illerin kiralık binaları mevcut olup diğerlerinin ise işyeri olarak hala üyelerden birine ait ev, yazıhane, ofis gibi kendi mülkiyetindeki veya kirasındaki yerler gösterilmektedir. Dolayısıyla bu yerler için parti hesaplarından kira gideri veya benzeri bir ödeme de yapılmamıştır. Bu nedenle de muhtasar kayıtları yoktur ve beyanname vermek zorunda da kalmamışlardır.

Küçük partilerin hemen tümünde görüleceği üzere, parti örgütlenmeleri “gönüllülük” esasına dayalı olarak yapılmakta, kimi giderler doğrudan üyelerce karşılanmakta ve parti hesapları ile ilişkilendirilmemektedir. Bu nedenle de bağış ve yardım parası olarak para toplayıp parti kasasından harcamak yerine doğrudan kişisel ödeme yoluna gitmek daha yaygın bir uygulama olmuştur. (Örneğin elektriği bir üye, suyu bir başka üye cebinden ödemiştir.) Ancak partiye gelir sağlamak amacıyla yapılan büyük organizasyonlarda gönüllülerden bağış toplanmış ve harcamalar bu fondan yapılmıştır.

Yeni Parti üç yer değiştirmiş, bunlardan birinci ve üçüncüsüne kira ödemiştir. Geçici olarak eski başkan Sn. Tuncay Özkan'ın televizyon kanalı ikinci adres olmuş, ancak buraya herhangi bir kira ödenmemiştir. Son adrese ise 2011 yılında taşınılmıştır.

Birinci bina (Çayhane Sokak.4, G.O.P.) 2008 yılında kiralanmış ve kira sözleşmesi kurucular dosyasında kalmıştır. 2009 yılında da bu binada oturulmuş, 2010 yılında “Kanal Biz” televizyon binasında geçici olarak kaldıktan sonra partinin tasfiyesine kadar (Haziran.2012) bir yıl kiracı olarak (Hoşdere. 61/5 Ayrancı) adresinde ikamet edilmiştir.” şeklinde cevap vermiştir.

Verilen cevapta Partinin durumu anlatılmıştır.

Siyasi partilerin faaliyetlerini yürüttükleri genel merkez, il, ilçe veya belde başkanlıklarına ait binaların ya kendi mülkü veya kira olması gerekir. Şayet parti yetkililerine ait binalarda siyasi parti faaliyette bulunuluyor ise (il, ilçe veya belde teşkilatının faaliyette bulunduğu binalar) bu takdirde kira sözleşmesi düzenlenerek isabet eden tutarın partiye bağış olarak kaydedilmesi gerekir.

Parti yetkilisinin verdiği cevaptan teşkilatların bir kısmının teşkilat binaları olmadan faaliyette oldukları, bir kısmının yönetim giderlerinin teşkilat mensuplarınca karşılandığı anlaşılmıştır. Kurulmuş teşkilatların binalarının olmadığı ile gelir ve giderinin bulunmadığının söylenmesi kabul edilemez.

Partinin il, ilçe ve belde örgütleri faaliyette olduğuna göre, bu yerlerin en azından yönetim giderlerinin (kira, su, elektrik, telefon, kırtasiye vb.) olması gerekir. Yönetim giderlerinin hesaplarda görülmemesi yani bir kısım giderlerin partililerce hesaba dahil edilmeden yapılması kayıt dışı gelir ve gider oluşturulmuş olduğunu göstermektedir. Bu durumda 2820 sayılı Kanun’un 69. maddesindeki bir siyasi partinin bütün gelirlerinin, o siyasi partinin tüzel kişiliğinin adına elde edileceği ile aynı Kanun’un 70. maddesindeki bir siyasi partinin bütün giderlerinin o siyasi partinin tüzel kişiliğinin adına yapılacağı hükmüne aykırı davranılmıştır.

Mahkemeye istenen bilgilerin istendiği şekliyle verilmemesi, hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin oluşturulmaması, hesabın dışında gelir ve gider oluşturulması, inceleme ve araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olduğundan 2820 sayılı Kanun’un 111. maddesinin (c) fıkrasına istinaden gerekli işlemlerin yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulması gerekir.

B- Gelirlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Gelirleri

Parti Genel Merkezinin 2009 yılı gelirleri olan 141.847,12 TL.nin tamamı bağışlardan oluşmaktadır.

2009 yılı için 2820 sayılı Kanun’un 66. maddesine göre yasal bağış sınırı 23.470 TL olup, söz konusu yılda yasal bağış sınırı aşılmamıştır.

Parti Genel Merkezinin 2009 yılı muhasebe kayıtlarının tutulduğu işletme defteri Çankaya İlçe Seçim Kurulu tarafından 14.8.2008 tarihinde mühürlenmiş ve onaylanmıştır.

Genel Merkezin 2008 yılı defter kayıtları ile gelir belgeleri üzerinde yapılan incelemede, aşağıda belirtilen dışındaki gelirlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

Parti tarafından sağlanan gelirlerde toplanan gelirin çeşidi ile kim/kimler tarafından sağlandığına dair makbuzlar bulunmamaktadır.

İşletme defterinin gelir kısmının incelenmesinde;

- Gelirlerin bazılarının banka hesaplarına yatırıldığı ve niteliğinin belli olduğu,

- Elde edilen gelirlerden bazılarının banka hesabına yatırılmadığı ve bunlara ilişkin makbuzların olmadığı,

- Bir kısım gelirlerin açıklama kısmında pos geliri yazdığı, ancak bu gelirin kim/kimlerden sağlandığı ile gelirin çeşidi bilgilerinin olmadığı,

görülmüştür. Bu bağlamda,

- Banka hesabına yatırılmayan gelirlere ilişkin makbuzların,

- Pos geliri yazan gelirin kim/kimlerden sağlandığı ile gelirin çeşidine ilişkin bilgilerin,

gönderilmesi, aksi durumda 2820 sayılı Kanun’a aykırı olarak gelir sağlama nedeni 28.3.2013 gün ve 290-996 sayı ile sorulmasına karşın Parti yetkilileri cevap vermemişlerdir. İstenen bilgi ve belgelerin parti yetkililerince verilmemesi nedeniyle mevcut belgelere göre inceleme yapılmıştır.

Hesabın içinde bulunan banka ekstrelerinin ve işletme defterinin gelir kısmının incelenmesinde, gelir kısmında isimleri yazılan ve hesabın içinde bulunan banka ekstrelerinde isim ve tutar olarak belirtilenler tabloda belirtilmemiştir. Bunun haricinde işletme defterinin gelir kısmında isimleri yazmasına rağmen, banka dekontu (banka ekstresi) ve gelir makbuzu olmayan, işletme defterinin gelir kısmında POS geliri yazan ancak kim tarafından verildiği belli olmayan ile işletme defterinin gelir kısmında POS bağışı yazan ancak kim tarafından verildiği belli olmayan tutarların kaynağı belli olmadığından ve makbuzları bulunmadığından kabul edilmemiştir.

2820 sayılı Kanun’un “Gelirlerin Sağlanmasında Usul” başlıklı 61. maddesinde, “Sağlanan gelirin türü ve miktarıyla, gelirin sağlandığı kimsenin adı, soyadı ve adresi, makbuzu düzenleyenin sıfatı, adı, soyadı ve imzası, makbuzda ve dip koçanlarında yer alır.”, 76. maddesinin üçüncü fıkrasında da, “Bu Kanunun 69 uncu maddesinde belirtilen esaslara aykırı olarak bir siyasi partinin tevsik edilmeyen kaynaklardan gelir sağladığı anlaşılırsa, Anayasa Mahkemesi kararıyla bu gelir Hazineye irat kaydedilir.” denildiğinden Partinin 2009 yılı içinde elde ettiği ve belgelendiremediği 88.165,41 TL’nin Hazineye gelir yazılması gerekir.

Tablo

 

2- İl Örgütleri Gelirleri

Parti il örgütlerinden Ankara, Balıkesir, Bursa, Çanakkale, İstanbul, İzmir, Nevşehir, Tekirdağ, Muğla ve Antalya’nın gelirleri toplamı 165.614,46 TL’nin tamamı bağışlardan oluşmaktadır.

Parti il örgütlerinden 31 ilin herhangi bir geliri bulunmamaktadır.

C- Giderlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Giderleri

Parti Genel Merkezinin 2009 yılı giderleri 141.847,12 TL olarak gösterilmiştir.

Bunun 17.725 TL’si personel giderleri, 31.625,53 TL’si kırtasiye ve büro giderleri, 1.200,27 TL’si haberleşme giderleri, 33.500 TL’si kira giderleri, 14.676,76 TL’si bakım onarım giderleri, 11.252,21 TL’si ısınma aydınlatma ve temizlik giderleri, 1.113,35 TL’si vergi sigorta noter giderleri ve 30.754 TL’si reklam ve organizasyon giderlerinden oluşmaktadır.

Parti Genel Merkezinin 2009 yılı defter kayıtları ve gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede, aşağıda belirtilen konular dışındaki giderlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır.

Muhasebe biliminin genel kabul görmüş temel kavramlarından biri “Belgelendirme” kavramıdır. 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 229. maddesinde, “Fatura, satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesikadır.” şeklinde tarif yapılmış ve “Fatura Kullanma Mecburiyeti” başlıklı 232. maddesindeki hükmüne göre de, faturanın hangi hallerde ve kimler tarafından alınması ve verilmesinin gerektiği ifade edilmiştir. Bu bağlamda mal ve hizmet alımlarında bu işlemlerin fatura ile belgelendirilmesi zorunlu tutulmuş ve gerekli muhasebe kayıtlarının tutulmasında da faturanın tevsik edici belge olarak kullanılması gerektiği ifade edilmiştir.

Aynı Kanun’un “Makbuz Mecburiyeti” başlıklı 236. maddesinde, “Serbest meslek erbabı, mesleki faaliyetlerine ilişkin her türlü tahsilatı için iki nüsha serbest meslek makbuzu tanzim etmek ve bir nüshasını müşteriye vermek, müşteri de bu makbuzu istemek ve almak mecburiyetindedir.” denilmiş ve makbuzun muhteviyatı da 237. maddede belirtilmiştir.

2820 sayılı Kanun’un 70. maddesinin üçüncü fıkrasına göre beş bin liraya kadar olan (2009 yılı için 58,65 TL) harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu olmadığından, bu miktarı geçen harcamaların geçerli ve kanıtlayıcı bir belgeye dayanması gerekmektedir.

2820 sayılı Kanun’un 70. maddesinde, “Bir siyasî partinin bütün giderleri, o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılır.”; 75. maddesinde, “Anayasa Mahkemesi denetimi sonunda, o siyasi partinin gelir ve giderlerinin doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna veya kanuna uygun olmayan gelirler ile giderler dolayısıyla da bunların Hazineye gelir kaydedilmesine karar verir.” ve 76. maddesinde de “Belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilmeyen parti giderleri miktarınca parti malvarlığı, Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazineye irad kaydedilir.” hükümleri yer almıştır.

25.2.2011 günlü, 27857 mükerrer sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 6111 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve Diğer Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’a 18.4.2013 gün ve 28622 sayılı Resmî Gazete’de yayınlanan 6456 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 54. maddesiyle 2820 sayılı Kanun’a eklenen geçici madde 19 ile, 6111 sayılı Kanun’un 74. maddesinde yapılan değişikliklerin anılan değişikliklerin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla Anayasa Mahkemesi tarafından sonuçlandırılmamış denetimler hakkında da uygulanacağı belirtilmiştir.

1- Parti görevlilerinin vergi ve diğer kanuni yükümlülüklerini zamanında yapmamaları sonucu oluşan gecikme zammı ile gecikme bedellerinin Parti bütçesinden ödenme nedeni sorulmuştur.

Gecikme Zammına İlişkin Tablo

 

 

Gecikme Bedellerine Ait Tablo

 

 

Parti yetkilileri 28.3.2013 gün ve 290-996 sayı ile sorulan hususa cevap vermemişlerdir.

Parti yetkililerinin ödemelerin zamanında yapılması için gerekli tedbirleri almaları gerekir. Parti görevlilerinin yükümlülüklerini zamanında yapmamaları sonucu oluşan gecikme zammı ile gecikme bedelinden Parti tüzel kişiliğini sorumlu tutma imkânı bulunmamaktadır. Bu ödemelerin kişisel sorumluluk kapsamında olduğu açıktır. Bu nedenle 384,58 TL’nin Hazineye gelir kaydedilmesi gerekir.

2- Tabloda belirtilen kişisel harcamaların Parti bütçesinden karşılanma nedeni sorulmuştur.

Tablo

 

 

Parti yetkilileri 28.3.2013 gün ve 290-996 sayı ile sorulan hususa cevap vermemişlerdir.

Söz konusu giderler parti tarafından karşılanacak yönetim gideri ile siyasi faaliyetin icrası nedeniyle yapılan harcamalardan olmadığı, dolayısıyla bu giderlerin kişisel olması nedeniyle parti amacına yönelik harcama olarak değerlendirilemeyeceği açıktır. Bu nedenle 66,2 TL’nin Hazineye gelir kaydedilmesi gerekir.

3- Aşağıda gösterilen harcamalar 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’ndaki belge asılları olmadan yapılmıştır. 213 sayılı Kanun’a göre düzenlenmiş belge aslı olmadan ödeme yapılma nedeni sorulmuştur.

Fatura Olmadan Yapılan Ödemelere Ait Liste

 

 

Parti yetkilileri 28.3.2013 gün ve 290-996 sayı ile sorulan hususa cevap vermemişlerdir.

Telefon ödemelerine ilişkin faturalar bulunmamaktadır. Faturalar istendiği halde gönderilmediği gibi, 2820 sayılı Kanun’un 74. maddesinde belirtilen belgelerde sunulmamıştır.

2820 sayılı Kanun’un 70. maddesinde beş milyon (2009 yılı için 58,65 TL) liraya kadar olan harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu olmadığı belirtildiğinden bu miktarı aşan harcamaların makbuz veya fatura gibi geçerli ve kanıtlayıcı belgeye dayanması gerekmektedir. Alınan hizmet bedeli karşılığı 213 sayılı Kanun’a uygun düzenlenmiş belge olmadan kaydedilen giderin, Kanun’un öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğunun kabul edilmesi mümkün değildir.

213 sayılı Kanun’a uygun olarak düzenlenmiş fatura aslı veya 2820 sayılı Kanun’un 74. maddesine uygun belgeler olmadan yapılan 869,5 TL tutarındaki giderin Kanun’un öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir.

4- Parti yemek alımları yapmıştır. Faturaların ekinde ayrıntı belirtilmediğinden dolayı yemeğin kimler için alındığı anlaşılamamıştır.

Tabloda belirtilen faturalarda yer alan yemek miktarına ilişkin ayrıntının bildirilmesi istenmiştir.

 

 

Parti yetkilileri 28.3.2013 gün ve 290-996 sayı ile sorulan hususa cevap vermemişlerdir.

Yemek ayrıntısı ile ilgili bilgi ve belgelerin gönderilmemesi nedeniyle bu alımların partinin yönetim gideri mi veya başka bir amaçla mı olduğu anlaşılamamıştır. Dolayısıyla, ayrıntısı belirtilmeyen yemek ödemeleri kabul edilmemiştir. Bu nedenle, 12.062,94 TL’nin Hazineye gelir kaydedilmesi gerekir.

5- Tabloda istenen bilgilerin gönderilmesi istenmiştir.

 

 

Parti yetkilileri istenen bilgi ve belgeleri göndermemişlerdir. İstenen bilgi ve belgelerin gönderilmemesi nedeniyle bu alımların partinin siyasi faaliyetleri ile ilgili olup olmadığı anlaşılamamıştır. Bu nedenle, 8.503,6 TL’nin Hazineye gelir kaydedilmesi gerekir.

6- Kişilerin paraları alıp almadığının anlaşılabilmesi için imzalı ücret bordrosu, para makbuzu veya banka dekontunun olması gerekir. Ödeme yapılan kişilerin paraları aldıklarını kanıtlayıcı imzalı ücret bordrosu, para makbuzu veya banka dekontlarının gönderilmesi istenmiştir.

Maaş Ödemeleri

 

 

Parti yetkilileri 28.3.2013 gün ve 290-996 sayı ile sorulan hususa cevap vermemişlerdir.

İstenen imzalı para makbuzu, banka dekontu veya ödemelerin yapıldığını kanıtlayıcı belgeler gönderilmediğinden 2.906,63 TL’nin Hazineye gelir kaydedilmesi gerekir.

7- Parti Genel Merkezinin binası kiralıktır. Parti ile kiraya veren arasında imzalanan sözleşmenin gönderilmesi, ödenen kira ödemelerinin hangi ay ve yılları kapsadığının belirtilmesi, yapılan kira ödemelerinin 268 seri nolu Gelir Vergisi Genel Tebliği’nde belirtildiği üzere banka veya PTT aracılığıyla yapılmama nedeni sorulmuştur.

Kira Ödemeleri

 

 

Parti yetkilileri 28.3.2013 gün ve 290-996 sayı ile sorulan hususa cevap vermemişlerdir.

29.7.2008 günlü, 26951 sayılı Resmî Gazete’de yayınlanan 268 seri nolu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile işyerini kiraya verenler ile kiracıların kiraya ilişkin tahsilat ve ödemelerinin 1.11.2008 tarihinden itibaren banka veya Posta ve Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü tarafından düzenlenen belgelerle tevsik edilmesi zorunluluğu getirilmiştir.

Parti kira bedelinin bir kısmını banka dekontuyla, bir kısmını ise belgesiz, bir tanesini de yarım A4 kağıdına yazılmış makbuz başlıklı kağıt ile ödemiştir. Parti yetkilileri kira sözleşmesini sunmamışlardır.

Kira sözleşmelerinin yazılı olma zorunluluğu bulunmamakla birlikte ispat açısından yazılı olmaları gerekir. Yasal düzenlemeye göre kira sözleşmesinin yazılı olma zorunluluğu bulunmamasına karşın, gerek kiracının ve gerekse kiraya verenin haklarını doğması muhtemel bir uyuşmazlıkta koruyabilmek için yazılı olması gerekmektedir. Vergilendirme yönünden ise kişiler üçüncü kişilerle olan vergisel ilişkilerini kanıtlamak zorunda olduklarından, bu sözleşmelerin de 213 sayılı Kanun’un 227. maddesi uyarınca ispat edici belge olarak yazılı düzenlenmiş bulunması gerekmektedir. Kira ödemelerinde kira sözleşmesi ile paranın ödendiği veya alındığını gösteren belgeler kanıtlayıcı belgedir.

Kira sözleşmesi ile paranın ödendiğini gösteren kanunen belirlenmiş kanıtlayıcı belgeler olmadan yapılan 22.500 TL gider olarak kabul edilmemiştir.

2- İl Örgütleri Giderleri

Parti il örgütlerinden Ankara, Balıkesir, Bursa, Çanakkale, İstanbul, İzmir, Nevşehir, Tekirdağ, Muğla ve Antalya’nın giderleri toplamı 155.204,36 TL olarak gösterilmiştir.

Bunun 4.636,38 TL’si demirbaş giderleri, 26.832,47 TL’si genel giderler, 1.976,24 TL’si haberleşme giderleri, 86.364,1 TL’si kira giderleri, 2.528,65 TL’si bakım onarım giderleri, 5.789,82 TL’si ısınma aydınlatma ve temizlik giderleri, 2.188,13 TL’si vergi sigorta noter giderleri, 24.888,57 TL’si reklam ve organizasyon giderlerinden oluşmaktadır.

Parti il örgütlerinin 2010 yılına devreden nakit mevcudu 10.410,11 TL’dir.

Parti il örgütlerinden 31 ilin herhangi bir gideri bulunmamaktadır.

C- Parti Mallarının İncelenmesi

Parti il teşkilatlarının 2009 yılında edindiği değeri 100 Türk Lirasını aşan 4.636,38 TL tutarındaki taşınır mal edinimine ait listeler sunulmadığından inceleme yapılamamıştır.

IV- SONUÇ

Yeni Parti 2009 yılı kesin hesabının incelenmesi sonucunda;

1- Partinin 2009 yılı kesin hesabında gösterilen 307.461,58 TL gelir, 297.051,48 TL gider ile 10.410,11 TL nakit devrinin Hazineye gelir kaydedilenler dışında kalan bölümünün eldeki bilgi ve belgelere göre doğru, denk ve 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’na uygun olduğuna,

2- 2820 sayılı Kanun’un 70. maddesine aykırı olarak parti amaçlarına uygun olmayan ve Parti tüzel kişiliği adına yapılmış harcama olarak kabulü mümkün görülmeyen 47.293,45 TL ile kesin hesapta gösterildiği halde belgelendirilmeyen ve Kanun’a aykırı elde edilen 88.165,41 TL gelir olmak üzere toplam 135.458,86 TL karşılığı malvarlığının aynı Kanun’un 75. ve 76. maddeleri gereğince Hazineye gelir kaydedilmesine,

3- İlk İnceleme toplantısında verilen karar gereğince, kesin hesapların incelenip onaylandığına ilişkin tüzüğe uygun alınmış kararın sunulmaması nedeniyle 2820 sayılı Kanun’un 74. ve 111. maddesinin (b) bendi uyarınca yasal işlem yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,

4- Mahkemeye istenen bilgilerin istendiği şekliyle verilmemesi, hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin oluşturulmaması, hesabın dışında gelir ve gider oluşturulması, inceleme ve araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olduğundan 2820 sayılı Kanun’un 111. maddesinin (c) fıkrasına istinaden gerekli işlemlerin yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,

25.9.2013 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Üye Erdal TERCAN

Üye Muammer TOPAL

Üye Zühtü ARSLAN