ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Anayasa Mahkemesi Başkanlığından:

Esas Sayısı    : 2009/53 (Siyasi Parti Mali Denetimi)

Karar Sayısı  : 2013/102

Karar Günü  : 25.9.2013

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

Yeni Parti 2008 yılı kesin hesabının incelenmesidir.

Yeni Parti, 19.5.2012 tarihinde Ankara’da yapılan olağanüstü kongresinde, bütün hak ve alacaklarıyla birlikte diğer bir siyasi parti olan Hak ve Eşitlik Partisi (HEPAR) ile birleşme kararı almıştır. Hak ve Eşitlik Partisi Merkez Yönetim Kurulunun 20.5.2012 gün ve 2012/6 sayılı kararıyla da birleşme talebi kabul edilmiştir.

II- İLK İNCELEME

Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü hükümleri uyarınca Haşim KILIÇ, Osman Alifeyyaz PAKSÜT, Fulya KANTARCIOĞLU, Ahmet AKYALÇIN, Mehmet ERTEN, Fettah OTO, Serdar ÖZGÜLDÜR, Zehra Ayla PERKTAŞ, Recep KÖMÜRCÜ, Alparslan ALTAN, Burhan ÜSTÜN, Engin YILDIRIM, Nuri NECİPOĞLU, Hicabi DURSUN ve Celal Mümtaz AKINCI’nın katılımlarıyla 16.12.2010 gününde yapılan ilk inceleme toplantısında;

“Yeni Parti’nin 2008 yılı kesin hesabının incelenmesi sonucunda;

1- 7.5.2010 günlü, 5982 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun uyarınca, 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile ilgili gerekli düzenlemeler yapılmadan, Mahkeme’nin çalışıp çalışamayacağına ilişkin ön meselenin incelenmesi sonucunda; Mahkeme’nin çalışmasına bir engel bulunmadığına, Fulya KANTARCIOĞLU, Mehmet ERTEN, Fettah OTO, Zehra Ayla PERKTAŞ ile Celal Mümtaz AKINCI’nın, gerekçesi 2010/68 esas sayılı dosyada belirtilen karşıoyları ve OYÇOKLUĞUYLA,

2- Parti kesin hesaplarını yasal süre içinde ve tam olarak vermeyen parti sorumluları hakkında 2820 sayılı Yasa’nın 111/b maddesi uyarınca Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı’na suç duyurusunda bulunulmasına,

3- 2008 yılı kesin hesaplarının incelenip kabul edildiği ve birleştirildiğine ilişkin parti yetkili organı kararının gönderilmesi için Parti’ye 30 gün süre verilmesine,

4- 2008 yılı genel merkez kesin hesabının dayanağını oluşturan defterler, iller kesin hesabı, birleşik kesin hesap ile taşınmaz mal edinimini gösteriri listenin Anayasa Mahkemesi’ne verilmesi için Parti’ye 30 gün süre verilmesine,

OYBİRLİĞİYLE” karar verilmiştir.

Parti yetkililerince sunulan 2008 yılı kesin hesaplarının kabul edildiğine dair 14.3.2009 gün ve 7 nolu Başkanlık Divanı kararında toplantıya katılanların imzaları bulunmadığından, kesin hesapların Tüzük’e uygun şekilde kabul edildiğine dair imzalı kararının gönderilmesi 14.2.2013 gün ve 158 - 474 sayılı yazı ile istenmiştir.

Parti yetkilisi, “…28.12.2008 yılında yapılan kurultay öncesi kesin hesabın kabulüne dair Başkanlık Divanı kararı ile Kurultayda dönemin ibrası ve kesin hesabın kabulüne ilişkin kararlara ulaşılamamıştır.” şeklinde cevap vermiştir. Parti yetkilisince kesin hesabın kabul edildiğine dair imzalı karar sunulmamıştır.

2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun;

“Merkez karar, yönetim ve icra organları” başlıklı 16. maddesi, “Siyasi partilerin merkez karar, yönetim ve icra organları parti tüzüğünde belirtilen isim, şekil ve sayıda kurulur. Büyük kongrece seçilecek merkez organlarının her birinin üye sayısı 15’ten az olamaz.”,

73. maddesinin üçüncü fıkrası, “İller teşkilatından gönderilenler ve parti merkezine ait olan kesin hesaplar, merkez karar ve yönetim kurulunca incelenerek karara bağlanır ve birleştirilir.” ve dördüncü fıkrası “Siyasi partilerin bütçeleri, bilançoları, gelir ve gider cetvelleri ile kesin hesaplarının nasıl düzenleneceği partilerin iç yönetmeliklerinde gösterilir.” ,

74. maddesi, “Siyasi partilerin mali denetimi Anayasa Mahkemesince yapılır. Anayasa Mahkemesi, siyasi partilerin mal edinimleri ile gelir ve giderlerinin Kanuni uygunluğunu denetler.

Siyasi partilerin genel başkanları, karara bağlanarak birleştirilmiş bulunan kesin hesap ile parti merkez ve bağlı ilçeleri de kapsayan iller teşkilatının kesin hesaplarının onaylı birer örneğini Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesine ve bilgi için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına vermek zorundadırlar. Bu belgelere, ilgili siyasi partinin aynı hesap döneminde edindiği taşınmaz ve değeri yüz milyon lirayı aşan taşınır malların, menkul kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile edinim tarihlerini ve şekillerini de belirten listeleri eklenir.”,

111. maddesinin (b) bendi, “Siyasi partilerin 74 üncü madde hükümlerine aykırı hareket eden sorumluları hakkında, üç aydan altı aya kadar hafif hapis ve onbeş milyon liradan otuz milyon liraya kadar hafif para cezası verilir.”

şeklinde düzenlenmiş ve Parti Tüzüğü’nün “Büyük Kongrenin Görev ve Yetkileri” başlıklı 32. maddesinde, partinin gelir ve gider hesabını kabul büyük kongrenin görev ve yetkileri olarak sayılmış; 39. maddesinin (b) fıkrasında, büyük kongrede görüşülecek çalışma raporu, gelir gider cetvelleri ile bilanço ve kesin hesap raporunun Merkez Karar Yönetim Kurulunca büyük kongreye sunulacağı, 59. maddesinde, Parti Genel Merkezine iller teşkilatınca gönderilmiş ve Parti Genel Merkezine ait olan kesin hesapları birleştirilerek önceki yıla ait hesapların Nisan ayı sonuna kadar tamamlanacağı, Parti Merkez Teşkilatı kesin hesaplarının büyük kongrede, illerin, ilçelerin ve beldelerin kesin hesapları kendi kongrelerinde karara bağlanacağı, kesin hesabın kongrece kabul edilmesi ile ibra edilmiş olacağı, Genel Başkan’ın, karar bağlanarak birleştirilmiş bulunan kesin hesabı ile iller teşkilatının kesin hesaplarının onaylı bir örneğini Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesine ve bilgi için Cumhuriyet Başsavcılığına gönderileceği belirtilmiştir.

2820 sayılı Kanun’un 73. maddesinde, kesin hesapları karara bağlamanın Merkez Karar ve Yönetim Kurulunca olacağı belirtilmesine karşın, Kanun’da Merkez Karar ve Yönetim Kurulunun ne şekilde oluşacağına dair bir düzenleme yapılmamış, aksine organların oluşumu parti tüzüğüne bırakılmıştır. Parti tüzüğünde de organların oluşum ve görevleri belirtilmiştir.

Kesin hesabı onaylamanın tüzükte öngörülen şekilde yapılması ve yeterli imzanın olması gerekir. Kesin hesabın tüzükte istenen şekilde onaylandığına dair imzalı karar bulunmamaktadır.

Kesin hesapların incelenip kabul edildiğine ve birleştirildiğine ilişkin Tüzük’e uygun kararın olmaması hesabın tam olarak 2820 sayılı Kanun’un 74. maddesine uygun sunulmadığını göstermektedir. Böylece, Yeni Parti 2008 yılı kesin hesabının Parti Genel Başkanı tarafından Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesi Başkanlığına sunulması gerektiği yönündeki anılan madde ile getirilen kurala uyulmamıştır.

Kesin hesapların incelenip onaylandığına ilişkin tüzüğe uygun olarak alınmış karar olmadığından 2820 sayılı Kanun’un 74. ve 111. maddesinin (b) bendi uyarınca yasal işlem yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulması gerekir.

III- ESASIN İNCELENMESİ

Yeni Partinin Anayasa Mahkemesine verdiği 2008 yılı kesin hesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren Raportör Zekeriya AYDIN tarafından hazırlanan esas inceleme raporu, Anayasa ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Kanun’un ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ile diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Denetimin maddi öğelerini oluşturan defter ve belgelerde, Partinin 2008 yılı gelirleri toplamının 352.267,27 YTL ve giderleri toplamının 684.811,97 YTL olduğu anlaşılmaktadır.

Yeni Parti 2008 yılında kurulduğundan dolayı sadece Genel Merkez Kesin Hesabı sunulmuştur.

A- Partinin Savunması

Parti sorumlusu olarak Sayman O. Sener AKKAYNAK sorulan hususlara aşağıdaki şekilde cevap vermiştir.

“19.05.2012 ve 20.05.2012 tarihlerinde yapılan olağanüstü kurultaylarla Yeni Parti ile Hak ve Eşitlik Partisi, “Hak ve Eşitlik Partisi” çatısı altında birleşme kararı almışlar ve böylece Yeni Parti siyasal yaşamdan çekilmiştir. Yeni Parti, kuruluşu ile resmi başvurusunu Haziran 2008 tarihinde yapmış, ancak fiili kurum ve kadrolarının oluşması için 28.12.2008 tarihinde Büyük Kurultay yaparak örgütlenmeye başlamıştır. Böylece genel olarak parti faaliyetleri 2009 takvim yılı itibariyle başlamış ve 2012 tarihinde sona ermiştir.

Kuruluş aşamasında yer alan kuruculardan oluşan yönetim (Başkanlık Divanı) 28.12.2008 tarihinde yapılan kurultayla yerini yeni seçilen yönetime devretmiş ve daha sonra 26.06.2011 tarihinde yapılan kurultayla da ikinci bir yönetim dönemi başlamıştır. Böylece 2008 takvim yılı tek başına kurucular, 2009 - 2010 takvim yılları ve 2011 -2012 takvim yılları hesapları farklı yönetim ve saymanlıklar tarafından yürütülmüş olmaktadır.

İlgi yazıları ile istenen 2008 yılına ilişkin belge ve bilgilere bugün tam olarak ulaşma olanağı bulunmamaktadır. 28.12.2008 yılında yapılan kurultay öncesi kesin hesabın kabulüne dair Başkanlık Divanı kararı ile Kurultayda dönemin ibrası ve kesin hesabın kabulüne ilişkin kararlara ulaşılamamıştır.

Parti binasının kira sözleşmesi ve bu sözleşmeden doğan muhtasar beyannamenin verilmesindeki gecikmesinden kaynaklanan “pişmanlık zammı”, zaten kişisel özverilerle sadece üyelerden alınan bağış ve yardımlarla karşılanan giderler için zamanında kaynak yaratılamamış olmasından kaynaklanmıştır.

“Unuttuğum Bedenim” kitapları eğitim amaçlı olup parti siyaset okuluna katılan gönüllülere dağıtılmak üzere -emaneten- alınmıştır. Ancak bu kitaplara herhangi bir ücret ödenmemiş, bağış niteliğinde Partiye hibe edilmişlerdir. Kitap bedellerinin gider olarak gösterilmesinden kastın sadece karşılıklı gelir ve gider kaydı olarak düşünülmüş olmasından kaynaklanmaktadır.

Yuriçi Kargo firmasına ait 6,68 TL.lik faturanın da yanlışlıkla mükerrer kaydedildiği düşünülmektedir. Ancak Pena Reklam Tic. Ltd.Şti.ne ödenmiş görünen yüksek meblağlı fatura-muhtemelen- 28.12.2008 tarihinde kapalı spor salonunda yapılan Kurultay’a ait salon kirası bedelidir. Ödemenin yapılış şekli ve zamanı tam olarak bilinmemektedir.”

B- Genel Merkez Gelirlerinin İncelenmesi

Parti Genel Merkezinin 2008 yılı gelirleri olan 352.267,27 YTL’nin tamamı bağışlardan oluşmaktadır.

Genel Merkezin 2008 yılı defter kayıtları ile gelir belgeleri üzerinde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olarak sağlanmadığı sonucuna varılmıştır.

Partinin işletme defterinin gelir kısmında belirtilen tutarların niteliğinin ne olduğu anlaşılamadığı gibi, söz konusu gelirlerle ilgili makbuz veya dekont da bulunmamaktadır. Parti geliri olarak kaydedilen tutarlara ilişkin gelir makbuzlarının gönderilmesi istenmiştir.

Parti sorumlusu bu konu ile ilgili her hangi bir belge sunmamıştır. 2008 yılı gelirleri arasında yer alan 352.267,27 YTL’nin gelir makbuzu veya banka dekontu gibi belgeye dayanması gerekir.

2820 sayılı Kanun’un “Gelirlerin Sağlanmasında Usul” başlıklı 61. maddesinde, “Sağlanan gelirin türü ve miktarıyla, gelirin sağlandığı kimsenin adı, soyadı ve adresi, makbuzu düzenleyenin sıfatı, adı, soyadı ve imzası, makbuzda ve dip koçanlarında yer alır.”, 76. maddesinin üçüncü fıkrasında da “Bu Kanunun 69 uncu maddesinde belirtilen esaslara aykırı olarak bir siyasi partinin tevsik edilmeyen kaynaklardan gelir sağladığı anlaşılırsa, Anayasa Mahkemesi kararıyla bu gelir Hazineye irat kaydedilir.” denildiğinden, Partinin 2008 yılı içinde elde ettiği ve belgelendiremediği 352.267,27 YTL’nin Hazineye gelir yazılması gerekir.

C- Genel Merkez Giderlerinin İncelenmesi

Parti Genel Merkezinin 2008 yılı giderleri 684.811,97 YTL olarak gösterilmiştir.

Bunun 865,23 YTL’si temsil ve ağırlama giderleri, 29.882,64 YTL’si kırtasiye ve büro giderleri, 1.356,16 YTL’si haberleşme giderleri, 31.790 YTL’si seyahat giderleri, 80.000 YTL’si kira giderleri, 225 YTL’si bakım onarım giderleri, 9.463,75 YTL’si ısınma, aydınlatma ve temizlik giderleri, 22.234,35 YTL’si vergi sigorta noter giderleri, 31.854,80 YTL’si demirbaş giderleri, 332.544,70 YTL’si hizmet ve organizasyon giderleri, 110.115,74 YTL’si Genel Kurul giderleri ve 34.479,60 YTL’si ilan reklam giderlerinden oluşmaktadır.

Parti Genel Merkezinin 2008 yılı defter kayıtları ve gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede, aşağıda belirtilen konular dışındaki giderlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır.

2820 sayılı Kanun’un 70. maddesinin üçüncü fıkrasına göre beş bin liraya kadar olan (2008 yılı için 52,37 YTL) harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu olmadığından, bu miktarı geçen harcamaların geçerli ve kanıtlayıcı bir belgeye dayanması gerekmektedir.

2820 sayılı Kanun’un 70. maddesinde, “Bir siyasî partinin bütün giderleri, o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılır.”; 75. maddesinde, “Anayasa Mahkemesi denetimi sonunda, o siyasi partinin gelir ve giderlerinin doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna veya kanuna uygun olmayan gelirler ile giderler dolayısıyla da bunların Hazineye gelir kaydedilmesine karar verir.” ve 76. maddesinde de “Belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilmeyen parti giderleri miktarınca parti malvarlığı, Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazineye irad kaydedilir.” hükümleri yer almıştır.

25.2.2011 günlü, 27857 mükerrer sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 6111 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve Diğer Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’a 18.4.2013 gün ve 28622 sayılı Resmî Gazete’de yayınlanan 6456 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 54. maddesiyle 2820 sayılı Kanun’a eklenen geçici madde 19 ile, 6111 sayılı Kanun’un 74. maddesinde yapılan değişikliklerin anılan değişikliklerin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla Anayasa Mahkemesi tarafından sonuçlandırılmamış denetimler hakkında da uygulanacağı belirtilmiştir.

1- Aşağıdaki tabloda ismi belirtilen “Unuttuğum Bedenim” adlı kitap giderlerinin Parti bütçesinden karşılanma nedeni sorulmuştur.

 

 

Parti sorumlusu, “Unuttuğum Bedenim kitapları eğitim amaçlı olup parti siyaset okuluna katılan gönüllülere dağıtılmak üzere -emaneten- alınmıştır. Ancak bu kitaplara herhangi bir ücret ödenmemiş, bağış niteliğinde Partiye hibe edilmişlerdir. Kitap bedellerinin gider olarak gösterilmesinden kastın sadece karşılıklı gelir ve gider kaydı olarak düşünülmüş olmasından kaynaklanmaktadır.” şeklinde cevap vermişlerdir.

“Unuttuğum Bedenim” adlı kitapla ilgili faturalar, firmanın parayı tahsil ettiğine dair tahsilat makbuzları, işletme defterine gider yazılması ve bağış olduğuna dair kaydın olmaması birlikte değerlendirildiğinde savunmada söylenene itibar edilmemiştir.

“Unuttuğum Bedenim” adlı kitaptan toplamda 1.500 adet alınması Parti tarafından karşılanacak yönetim gideri olmadığı gibi, bu giderin Parti’nin siyasi faaliyetleri içinde değerlendirilmesi de mümkün bulunmadığından 12.000 YTL’nin Hazineye gelir kaydedilmesi gerekir.

2- 13.12.2008 gün ve 87 nolu yevmiyede Yurtiçi Kargonun 321229 nolu faturası 6,68 YTL gider yazılmasına karşın, 13.12.2008 gün ve 88 nolu yevmiyede de Yurtiçi Kargonun 321229 nolu faturası 6,68 YTL tekrar gider yazılmıştır. Mükerrer gider yazılma nedeni sorulmuştur.

Parti sorumlusu, “Yurtiçi kargo firmasına ait 6,68 TL.lik faturanın da yanlışlıkla mükerrer kaydedildiği düşünülmektedir.” şeklinde cevap vermiştir.

Mükerrer gider yazılan 6,68 YTL’nin Hazineye gelir kaydedilmesi gerekir.

3- Parti görevlilerinin gelir vergisi stopajına ait beyannamenin geç verilmesinden dolayı oluşan 1.500 YTL pişmanlık zammının Parti bütçesinden ödenme nedeni sorulmuştur.

Parti sorumlusu, “Parti binasının kira sözleşmesi ve bu sözleşmeden doğan muhtasar beyannamenin verilmesindeki gecikmesinden kaynaklanan “pişmanlık zammı”, zaten kişisel özverilerle sadece üyelerden alınan bağış ve yardımlarla karşılanan giderler için zamanında kaynak yaratılamamış olmasından kaynaklanmıştır.” şeklinde cevap vermiştir.

Parti yetkilileri kanuni yükümlülüklerin zamanında yapılması için gerekli tedbirleri almaları gerekir. Parti görevlilerinin yükümlülükleri zamanında yapmamaları sonucu oluşan pişmanlık zammından parti tüzel kişiliğini sorumlu tutma imkânı bulunmamaktadır. Bu ödemelerin kişisel sorumluluk kapsamında olduğu açıktır. Bu nedenle 1.500 YTL’nin Hazineye gelir kaydedilmesi gerekir.

D- Parti Mallarının İncelenmesi

Partinin 2008 yılı defter ve belgeleri üzerinde yapılan incelemede, değeri yüz Yeni Türk Lirasını aşan 31.854,80 YTL tutarındaki taşınır mal ediniminin Kanun’a uygun olduğu anlaşılmaktadır.

IV- SONUÇ

Yeni Parti 2008 yılı kesin hesabının incelenmesi sonucunda;

1- Partinin 2008 yılı kesin hesabında gösterilen 684.811,97 YTL gider ile 332.544,70 YTL borcun Hazineye irad kaydedilenler dışında kalan bölümünün eldeki bilgi ve belgelere göre doğru, denk ve 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’na uygun olduğuna,

2- 2820 sayılı Kanun’un 70. maddesine aykırı olarak Partinin amaçlarına uygun olmayan ve Parti tüzel kişiliği adına yapılmış harcama olarak kabulü mümkün görülmeyen 13.506,68 YTL ile kesin hesapta gösterildiği halde belgelendirilmeyen ve Kanun’a aykırı elde edilen 352.267,27 YTL gelir olmak üzere toplam 365.773,95 YTL karşılığı Parti malvarlığının, 2820 sayılı Kanun’un 75. ve 76. maddeleri gereğince Hazineye gelir kaydedilmesine,

3- Kesin hesaplarının incelenip onaylandığına ilişkin Tüzüğe uygun olarak alınmış kararın olmaması nedeniyle 2820 sayılı Kanun’un 74. ve 111. maddesinin (b) bendi uyarınca yasal işlem yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,

25.9.2013 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Üye Erdal TERCAN

Üye Muammer TOPAL

Üye Zühtü ARSLAN